طرز تهیه گچ برای لکه گیری یا همان تهیه ملات گچ زنده یا مرده جهت مصارف سفیدکاری و ترمیم از اعمالی است که به تخصص خاصی نیاز ندارد. اما برای گرفتن نتیجه بهتر و تمیزتر رعایت یک سری اصول و قواعد الزامی است. در ادامه نکات شایان توجهی در خصوص آموزش لکه گیری دیوار با گچ زنده خواهیم گفت.
مراحل تهیه گچ برای لکه گیری (ملات گچ زنده):
1. نیمی از ظرف را با آب تمیز و عاری از آلودگی پر کرده سپس گچ را مشت کنید و دو دستی بر سطح آب بپاشید. دانه‌های گچ تقریباً به شکل پراکنده در درون آب نشست داشته باشد. عمل پاشیدن گچ را تا سطح آب طوری ادامه دهید که یک طرف آن آبدار و طرف دیگر از گچ پوشیده شود. طرفی را که از گچ پوشیده شده است ورز دهید؛ به طوری که از لای انگشتان به راحتی جهش داشته باشد.
توجه: در طرز تهیه گچ برای لکه گیری به روش دستی نسبت ترکیب آب و گچ باید به این صورت باشد که مثلا به ازای 10 کیلوگرم گچ، 10 کیلوگرم آب اضافه شود.
2. گچ داخل ظرف را اصطلاحاً “لت” دهید (هم بزنید) تا گچ به صورت دوغاب در آید. یک الی یک و نیم دقیقه صبر کنید و مجدداً گچ را “لت” دهید. این کار با حرکات آرام و افقی انگشتان دست تا زمانی‌که مخلوط دوغاب مانند تشکیل شود ادامه دهید.
3. یک الی دو دقیقه صبر کنید و مجدداً گچ را هم بزنید. در این حالت، گچ را اصطلاحاً پنجه‌ای می‌کنیم و لَت نمی‌دهیم. یک الی دو دقیقه دیگر مجددا صبر کنید تا ملات خودش را بگیرد. (خودگیری این گچ به علت بیشتر بودن آب و کمتر بودن گچ، به مراتب از گچ دستی کمتر است. به همین علت در گچ‌کاری و تعمیرات، سطوح یکنواخت و هموار تری به وجود می‌آید)
4. در این روش معمولا ملات گچ را به مقدار کم (حداکثر اندازه یک استانبولی) درست می‌کنند. از ملات گچ زنده نمیتوان به سطوحی که آسیب جدی وارد شده یا قسمتی از دیوار کنده شده استفاده کرد. چرا که پس از مدتی گچ حالت پلاستیکی خود را از دست داده و نباید انتظار سطح صاف و صیقلی برای ترمیم و سفیدکاری دیوار داشت. در این حالت از ملات گچ کشته (مرده) استفاده میشود.
توجه: ترک دیوار تا زمانی قابل تعمیر است که آسیبی به متعلقاتی مانند درب و پنجره نزده باش،د که در این صورت بایستی دیوار را مجددا چید. در این مواقع تهیه گچ برای لکه گیری مناسب نیست.
مراحل تهیه گچ برای لکه گیری (ملات گچ کشته یا مرده):
1. برای تهیه گچ غربال شده، الک را به شکل عمودی اما مایل قرار می‌دهیم و گچ را که خشک و غربال شده است، بر پشت آن می‌پاشیم. به مقدار لازم از گرد گچی که تهیه شده بردارید.
2. ظرف گچ سازی را تا نیمه آب کنید و حدود دو مشت گرد گچ در سطح آب به آرامی بپاشید، بلافاصله آن را لَت داده تا با آب مخلوط شود. مخلوط را هم بزنید و یک الی دو دقیقه دقیقه به آن استراحت دهید. مجدداً دوغاب را به فاصله‌ی زمانی ذکر شده لَت می‌دهیم، سپس مخلوط را به حال خود می‌گذاریم و مجدداً لت می‌دهیم. در این زمان پس از 5 تا 7 دقیقه استراحت ملات گچ، امکان کم شدن آب وجود دارد.
3. چنانچه لازم باشد، به مخلوط آب اضافه کنید و آن را به قدری ورز دهید که اصطلاحاً جان گچ کاملاً گرفته شود. از این نوع ملات برای پرداخت روی گچ استفاده میشود.
توجه: ممکن است گاهی گچ آماده را آنقدر لگد‌کوب کنید که مایه‌ی سفت گچ کشته به دست آید. با اضافه کردن آب و ملایم کردن این گچ، می‌توانید از آن در روزهای متوالی برای سفیدکاری و لکه گیری و ترمیم گچ کنده شده دیوار استفاده کرد.
4. در صورتی که قسمت‌های کنج دیوار آسیب ببیند یا بشکند، با استفاده از ماله و شمشه (می‌تواند خط‌کش یا یک قطعه چوبی باشد که مبنای گوشه کار را بدهد) ملات گچ را روی سطح آسیب دیده بگذارید. با کمک لیسه یا کاردک گچ را از پایین به بالا روی سطح آسیب دیده بمالید.
توجه: گچ کشته ملاتی است که به راحتی سخت نمی‌شود و اصطلاحا دیرگیر است. این نوع گچ تا قبل از خشک شدن حالت پلاستیسیته و شکل پذیری خود را از دست نمی‌دهد. بنابراین باید دقت کنید ضخامت گچ کاری بیشتر از 2 میلی‌متر نباشد؛ چرا که پوسته پوسته شده، ترک می‌خورد و احتمالا از سطح جدا میشود.
بعد از تهیه گچ برای لکه گیری چه زمانی می‌توان از آن استفاده نمود؟
با توجه به اینکه در هنگام تهیه گچ برای لکه گیری، ملات سازی گچ گرما تولید می‌کند به طوری که تقریبا 15 تا 20 درجه گرم‌تر از دمای کارگاه خواهد بود. می‌توان ملات گچ را در دماهای زیر صفر هم استفاده نمود؛ اما عملا در کارگاه‌ها باید از این کار دوری کرد و در دمای 5 یا 6 درجه بالای صفر مصرف کرد.
ضخامت گچ برای انواع گچ بری چقدر باید باشد؟
- گچ کاری با ضخامت 2 الی 3 میلی‌متر
- گچ کاری با ضخامت 1 الی 5 سانتی‌متر و یا بیشتر برای گچ‌بری برجسته مانند دور قلاب سقفی ساخت حاشیه و غیره
- گچ کاری به ضخامت 15 تا 20 سانتی‌متر برای سر ستون و… چنگ و موتیف و گل سازی و غیره
علل ترک خوردن گچ پس از خشک شدن گچ
- اگر هنگام ساخت ملات گچ، مقدار گچی که در آب می‌ریزید از حد معینی کمتر باشد به طوری که گچ نتواند بعد از انبساط، حجم آب مصرف شده را پر کند، در این حالت گچ پس از خشک شدن، تقلیل حجم پیدا کرده و از سطح دیوار کنده میشود.
- اگر بعد از تهیه گچ برای لکه گیری، ضخامتی که از ملات روی دیوار می‌کشید از 7 یا 8 سانتی‌متر بیشتر باشد و آن را تنها در یک نوبت گچ کاری کرده باشید؛ لایه بیرونی به فوریت خشک شده و لایه‌های درونی مرطوب باقی می‌مانند. در نتیجه در سطح دیوار ترک‌هایی ایجاد میشود تا بخار آب لایه‌های زیرین خارج شود.
- اگر در فصل سرما در دمای زیر صفر درجه ملات گچ درست و مصرف کنید، آب قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ می‌زند.
- بعضی از ترک‌ها بعد از گچ کاری به علت نشست ساختمان یا فاسد بودن گچ صورت می‌گیرد.
علت زرد شدن گچ روی سطح دیوار پس از خشک شدن گچ کاری چیست؟
برخی معتقدند پس از تهیه گچ برای لکه گیری این زردی روی دیوار حاصل از آب زیاد ملات و رطوبت سطح زیر کار است و برای جلوگیری از وقوع آن باید تا زمان خشک شدن کامل سطح زیر کار صبر کنیم.
اما عامل اصلی زرد شدن گچ سفید کاری وجود مقادیر بالای ترکیب شیمیایی اندریت است. هرچه اندریت گچ بیشتر باشد احتمال و میزان زردی گچ بس از خشک شدن بیشتر میشود.
سخن پایانی
گچ کاری ساختمان جزء آخرین مراحل ساختمان‌سازی است، که طرز تهیه گچ برای لکه گیری مهم‌ترین بخش گچ‌کاری است. معمولاً بعد از گچ‌کاری و کشیدن گچ مرده بر روی دیوارها، نوبت به رنگ‌آمیزی ساختمان می‌رسد. درصورتی‌که مرحله تهیه گچ به‌درستی انجام شود، نقاشی ساختمان و استفاده از روغن زیر کار دیوار گچی و پس از آن رنگ اکریلیک روی دیوار گچی هم زیباتر و صاف‌تر خواهد شد.
