تجارت الکترونیکی (EC) به فرآیند خرید و فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری از جمله اینترنت گفته میشود. در قرن بیست و یک که موج سریعی از پیشرفت امکانات و تکنولوژی همگان را دربرگرفته است، تجارت الکترونیک یکی از مهمترین مقوله و موضوعاتی است که باید به آن پرداخته شود.
تعریف تجارت الکترونیکی
به فرآیند خرید، فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری از جمله اینترنت،تجارت الکترونیک گفته میشود. تجارت الکترونیکی را میتوان از این دیدگاه‌ها تعریف کرد:
- ارتباطات: از دیدگاه ارتباطات، تجارت الکترونیکی به معنای تحویل کالا، خدمات، اطلاعات یا پرداخت‌ها از طریق شبکه‌های کامپیوتری یا با هر وسیله الکترونیکی دیگر است.
- تجارت: از دیدگاه تجارت، کسب‌وکار الکترونیکی قابلیت خرید و فروش محصولات، خدمات و اطلاعات را در اینترنت و از طریق سایر خدمات Online ارائه می‌دهد.
- فرآیندهای کسب و کار: از دیدگاه فرآیندهای کسب‌وکار، تجارت الکترونیکی تجارت را به صورت الکترونیکی و با انجام فرآیندهای کسب و کار در شبکه‌های الکترونیکی از طریق جایگزینی اطلاعات به جای فرآیندهای کسب و کار انجام می‌دهد.
- خدمات: از دیدگاه خدمات، موضوع مورد بحث ما، ابزاری است که در جهت اهداف دولت‌ها، مؤسسات، مصرف کنندگان و مدیران عمل کرده، هزینه های خدمات را کاهش داده و در عین حال کیفیت خدمات به مشتریان را افزایش داده و زمان تحویل آن را تسریع می‌کند.
- آموزش: از دیدگاه آموزشی، تجارت الکترونیکی یادگیری Online را ممکن ساخته و به آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و سایر سازمان‌ها از جمله سازمان‌های تجاری کمک می‌کند.
- مشارکت: از دیدگاه مشارکت، تجارت الکترونیکی چارچوبی برای همکاری چه در داخل سازمان و چه بین سازمان‌های مختلف است.
- اجتماعی: از دیدگاه اجتماعی، تجارت الکترونیکی محلی برای گردهم‌آیی اعضا برای آموزش، انجام معاملات و همکاری است.
تعریف کسب‌وکار الکترونیکی
برخی افراد اصطلاح تجارت را فقط به معنای معاملات صورت گرفته بین شرکای تجاری قلمداد میکنند. اگر این تعریف از تجارت را در نظر بگیریم، اصطلاح تجارت الکترونیکی کاربرد بسیار محدودی خواهد داشت. بنابراین بیشتر افراد ترجیح می‌دهند در عوض از اصطلاح کسب‌وکار الکترونیکی استفاده کنند. منظور از کسب‌وکار الکترونیکی تعریف وسیع‌تری از تجارت الکترونیکی است که نه تنها خرید و فروش کالا و خدمات بلکه خدمات رسانی به مشتریان، همکاری با شرکای تجاری، برگزاری دوره‌های آموزشی الکترونیکی و انعقاد قراردادهای همکاری الکترونیکی در درون سازمان را نیز شامل میشود.
ابعاد تجارت الکترونیکی
بسته به میزان دیجیتالی‌شدن (انتقال از شکل فیزیکی به شکل دیجیتال)، میتوان تجارت الکترونیکی را به شکل‌های مختلفی دسته‌بندی کرد: (۱) محصول (خدمت) فروخته‌شده، (۲) فرآیند فروش و (۳) عامل تحویل (یا واسطه). این فرآیند ممکن است فیزیکی یا دیجیتالی باشد و واسطه ارسال نیز احتمال دارد فیزیکی یا دیجیتالی باشد. این احتمالات هشت مکعب ایجاد میکنند که هر کدام دارای سه وجه هستند. در تجارت سنتی، هر سه وجه این مکعب فیزیکی است (مکعب سمت چپ پایینی). در تجارت الکترونیکی خالص، تمام وجوه دیجیتال هستند (مکعب سمت راست بالایی). تمام مکعب‌های دیگر که ترکیبی از وجوہ دیجیتال و فیزیکی هستند را الکترونیکی ناخالص می‌نامیم.
برای مثال، خرید کامپیوتر از وبسایت Dell یا خرید کتاب از Amazon.com تجارت الکترونیکی ناخالص است، زیرا محصول به صورت فیزیکی ارسال میشود. اما خرید کتاب الکترونیکی از Amazon.com یا خرید محصولی نرم افزاری از Buy.com را تجارت الکترونیکی خالص می‌نامیم، زیرا ارسال، پرداخت و انتقال محصول به خریدار تماماً به صورت دیجیتال انجام میشود.
سازمان‌های تجارت الکترونیکی
سازمان‌های کاملاً فیزیکی (شرکت‌ها) با عنوان سازمان‌های brick-and-mortar (یا سنتی) شناخته می‌شوند، در حالی که شرکت‌هایی که فقط کسب‌وکارهای الکترونیکی دارند سازمان‌های مجازی یا pure-play نامیده می‌شوند. سازمان‌های click-and-mortar سازمان‌هایی هستند که برخی از فعالیت‌ها را به صورت تجارت الکترونیکی را انجام می‌دهند، اما عمده فعالیت‌های خود را به صورت فیزیکی دنبال میکنند. در حال حاضر بیشتر شرکت‌های brick-and-mortar در حال تبدیل‌شدن به نوع click-and-mortar هستند (مانند Marks & Spencer &Ls).
تجارت الکترونیکی اینترنتی و غیراینترنتی
تجارت الکترونیکی بیشتر از طریق اینترنت انجام میشود، اما میتوان آن را از طریق شبکه‌های خصوصی مانند شبکه‌های ارزش افزوده (VANها؛ شبکه‌هایی که قابلیت‌های ارتباطی را به فعالیت‌های معمولی اضافه میکنند)، شبکه‌های محلی (LANها) یا حتی در یک دستگاه تنظیم شده مستقل پیاده کرد. برای مثال خرید مواد خوراکی از دستگاه فروش الکترونیکی که با کارت هوشمند پرداخت میشود یا تلفن‌های همراه ماهواره‌ای را میتوان فعالیت تجارت الکترونیکی به حساب آورد. به عنوان نمونه‌ای از تجارت الکترونیکی غیراینترنتی میتوان به کارمندان شرکتی (مانند متخصصین سفارش‌گیری) اشاره کرد که مجهز به کامپیوترهای سیار با قابلیت تشخیصی دست‌خط هستند. بلافاصله پس از تماس تلفنی برای سفارش محصول، فرد می‌تواند سفارش را به صورت یادداشت وارد سیستم کند.
بازارهای الکترونیکی و سیستمهای اطلاعاتی بین سازمانی و درون‌سازمانی تجارت الکترونیکی را میتوان در بازار الکترونیکی مورد استفاده قرار داد. که در آن خریداران و فروشندگان به صورت Online ملاقات کرده و کالا، خدمات، پولی یا اطلاعات را با هم مبادله میکنند. بازارهای الکترونیکی توسط سیستمهای اطلاعاتی بین سازمانی یا درون‌سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیستمهای اطلاعاتی بین سازمانی سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها پردازش معاملات و تبادل اطلاعات بین دو یا چند سازمان صورت می‌گیرد. فعالیت‌های تجارت الکترونیکی که در درون یک سازمان صورت می‌گیرد توسط سیستمهای اطلاعاتی درون سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها را IntrabusinessEC نیز می‌نامند.
مزایای تجارت الکترونیک
فواید تجارت الکترونیک به 24ساعته بودن آن، سرعت و سهولت دسترسی، دسترسی گسترده به کالاها و خدمات و دسترسی بین‌المللی به آن مربوط میشود. این فواید عبارتند از:
در دسترس بودن
سایت‌های تجارت الکترونیک، به جز در مواقع قطعی و به روزرسانی، 24 ساعت 7 روزهفته در دسترس هستند. و برای بازدیدکنندگان این امکان را فراهم میکنند که در هر زمان که خواستند خرید کنند. کسب‌وکارهای سنتی معمولا برای ساعات معینی باز هستند و حتی ممکن است در روزهای مشخصی کامل تعطیل باشند.
سرعت دسترسی
سایت‌های تجارت الکترونیکی با توجه به پهنای باند سیستم هم خریدار و هم فروشنده می‌توانند سرعت بالایی داشته باشند. در عوض فروشگاه‌های فیزیکی می توانند بسیار شلوغ باشند و خرید کردن در آن به کندی پیش برود برود.
دسترسی گسترده
اولین شعار وبسایت آمازون «بزرگ‌ترین کتاب‌فروشی زمین» بود. و اینوبسایت چنین ادعایی را هم می‌توانست داشته باشد. چون یک مغازه فیزیکی نبود که بخواهد کتاب‌ها را در قفسه خود بچیند. تجارت الکترونیک کسب‌وکارها را قادر می‌سازد طیف گستردهای از محصولات را داشته باشند. که بعد از خرید توسط کاربر، این محصولات از انبار یا انبارها به دست مشتری می‌رسد.
دسترسی آسان
مشتریانی که از یک فروشگاه فیزیکی خرید میکنند ممکن است در پیدا کردن محصولات مشکل داشته باشند. بازدیدکنندگان از وبسایت‌ها می‌توانند از صفحات دسته‌بندی محصول یا قسمت جستجوی وبسایت برای پیدا کردن کالای مورد نظر خود استفاده کنند.
دسترسی بین‌المللی
کسب‌وکارهای سنتی تنها به مشتریانی که واقعاْ به فروشگاه آن‌ها مراجعه میکنند محصول می‌فروشند. کسب‌وکارهایی که تجارت الکترونیک دارند می‌توانند به هرکسی که به وبسایت آن‌ها دسترسی دارد محصول بفروشند.
هزینه‌های کمتر
کسب‌وکارهایی که کامل الکترونیکی هستند هزینه‌های گرداندن فروشگاه فیزیکی مثل اجاره، اموال و وسایل فروشگاه ودستمزد فروشندگان را ندارند. اما در عوض ممکن است هزینه انبار و ارسال کالا را داشته باشند.
شخصی‌سازی و پیشنهاد کالا
کسب‌وکارهای الکترونیکی می‌توانند به تاریخچه جستجو و خرید کاربر دسترسی داشته باشند. آن‌ها می‌توانند از این اطلاعات برای پیشنهاد دادن کالاهای شخصی‌سازی‌شده و کسب دانش درمورد بازارهای هدف استفاده کنند.
معایب تجارت الکترونیک
معایب کسب‌وکارهای الکترونیک معمولا شامل خدمات مشتریان محدود میشود. مشتریان نمی‌توانند قبل از خرید محصول را ببینند یا به آن دست بزنند و رسیدن محصول به دستشان زمان می‌برد. معایب کسب‌وکارهای الکترونیک شامل موارد زیر میشود:
- خدمات مشتریان محدود: مشتریان اگر در فروشگاه‌های فیزیکی به مشکلی بربخورند، می‌توانند از فروشنده، صندوق‌دار یا مدیر فروشگاه کمک بخواهند. اما در فروشگاه‌های الکترونیک خدمات مشتریان محدود میشود: ممکن است خدمات‌دهی سایت تنها در ساعات خاصی باشد، و گزینه‌های خدمات الکترونیک می‌توانند محدود باشند یا به تمام سوالات پاسخ دهند.
- محدود بودن تجربه محصول: دیدن تصویر محصول در صفحه وبسایت می‌تواند حس خوبی به مشتری القا کند، اما تجربه کردن محصول از نزدیک، مثل ارزیابی کیفیت تصویر تلویزیون، چیز دیگری است.
- زمان انتظار: در فروشگاه‌های فیزیکی مشتری محصول را می‌خرد و با خود به خانه می‌برد. اما در خرید آنلاین مشتری باید منتظر بماند تا محصول به دست او برسد.
کلام آخر
سیوان لند ازجمله وبسایت‌های فعال درحوزه تجارت الکترونیک است که بازاری گسترده برای خرید و فروش مصالح و لوازم ساختمانی ایجاد کرده و تجربه‌ای راحت و آسان از خرید آنلاین را برای مشتریان خود فراهم آورده است.
