آسانسورها را براساس این که موتور آنها چرخ دنده داشته باشد یا نداشته باشد، می‌توان به آسانسور گیرلس یا گیربکس تقسیم‌بندی کرد. آسانسورهای گیرلس فاقد گیربکس هستند و در عوض در آنها از اینورتر یا درایو کنترل سرعت استفاده می‌شود. در ادامه‌ی این مقاله با ما همراه باشید تا انواع آسانسور گیرلس و مزایا و معایب آن را بررسی کنیم و به مقایسه آن با آسانسورهای گیربکس بپردازیم.
آسانسور گیرلس چیست؟
واژه گیرلس از ترکیب دو کلمه گیر+لس (Gearless) به وجود آمده؛ که گیر به معنای دنده یا چرخ دنده است و لس نیز یعنی بدون. در نتیجه معنی کلمه گیرلس می‌شود بدون چرخ دنده و آن را می‌توان برای تمام موتورهایی که بدون چرخ دنده کار می‌کنند به کار برد.
بنا بر موارد گفته شده، آسانسور گیرلس آسانسوری است که موتور آن فاقد چرخ دنده یا گیربکس می‌باشد. در این آسانسورها برای کنترل دور فلکه کششی از اینورتر یا درایو کنترل سرعت استفاده می‌شود. در موتور این آسانسورها هم‌چنین از آهن‌رباهای دائمی استفاده می‌شوند که راندمان را در مقایسه با آسانسور گیربکس بالا می‌برد.
استفاده از آهنربای دائمی علاوه بر بالا بردن راندمان، برگشت پذیری موتور را نیز بالا برده است. سیستم ترمز الکتریکی این آسانسورها هم به نحوی است که در هنگام ترمز، به جای اتلاف انرژی ناشی از ترمز، این انرژی را مجددا به شبکه بازمی‌گرداند. از دیگر مزایایی که آسانسورهای گیرلس با آهنربای دائم دارد این است که اجرای آن برای آسانسورهای با سرعت پایین بسیار مقرون به صرفه است.
قبلا در موتور آسانسورهای گیرلس از موتورهای جریان مستقیم استفاده می‌شد چرا که این موتور جریان مستقیم می‌توانست منحنی شتاب مثبت و منفی را کنترل کند. اما امروزه از با توسعه آهنربای دائمی و الکترونیک قدرت، از موتورهای جریان متناوب استفاده می‌شود.
انواع آسانسور گیرلس
خود آسانسورهای گیرلس موتورهای مختلفی دارند که عبارتند از:
- موتور جریان متناوب با آهنربای دائمی
- موتور جریان متناوب با ولتاژ متغیر و فرکانس متغیر
- موتور جریان مستقیم با ولتاژ متغیر
اجزای موتور آسانسور گیرلس
موتور آسانسور گیرلس از اجزای زیر تشکیل شده است. البته علاوه بر موارد ذکر شده در ذیل، ممکن است در شرایط خاصی از سیم بکسل دوبل و فلکه هرزگرد نیز استفاده شود.
- موتور محرکه
- فلکه کششی
- شاسی
- بلبرینگ محافظ
- آرمیچر جریان مستقیم
- ترمز مغناطیسی
مزایا و معایب آسانسور گیرلس
دانستن مزایا و معایب آسانسور گیرلس به تصمیم‌گیری بهتر در مورد انتخاب آن کمک می‌کند.
مزایای آسانسورهای گیرلس
- نصب و راه‌اندازی آسان
- نیاز به فضای کم به خاطر کوچک بودن موتور
- بالا بودن راندمان آسانسورهای گیرلس
- زیاد به روغن کاری احتیاج ندارد
- عملکرد مناسب حتی در هنگام ترافیک بالا
- تابلو فرمان آسانسورهای گیرلس به خنک کننده احتیاجی ندارد
- این آسانسورها به موتورخانه احتیاجی ندارند
- آلودگی صوتی آسانسور با موتور گیرلس کم است
- حرکت این آسانسورها نرم و روان است
- تعداد اجزای دوار دور کم آسانسورهای گیرلس کم است
- بالانس قطعات دوار و صدای بلبرینگ موتور گیرلس بهبود پیدا کرده
- از آن‌جا که استهلاک این آسانسور کم است، هزینه سرویس و نگهداری آن نیز پایین است
- آسانسور گیرلس دوست‌دار محیط زیست است و خسارات زیست محیطی آن کم است
معایب آسانسورهای گیرلس
آسانسورهای گیرلس در کنار مزایای متعدد، معایبی هم دارند که دانستن آنها به تصمیم‌گیری بهتر در مورد این آسانسورها کمک می‌کند. معایب آسانسور گیرلس عبارتند از
- هزینه‌ی بالای نصب و راه‌اندازی
- برای فضاهای صنعتی که ذرات مخرب دارند مناسب نیست
- موتور آسانسور گیرلس به انکودر نیاز دارد
- ترمز اضطراری آسانسورهای گیرلس باید قوی باشد، چرا که به خاطر عدم وجود گیربکس، خود آسانسورهای گیرلس باید توانایی ترمز گرفتن به صورت مستقل را داشته باشد
- کمبود تجربه و دانش در خصوص این آسانسورها در میان شرکت‌های آسانسور و نصابان
مقایسه آسانسور گیرلس و گیربکس دار
یکی از مواردی که در هنگام تجربه استفاده از آسانسور گیرلس می‌توان به آن پی برد این است که این آسانسورها در هنگام حرکت نسبت به آسانسور گیربکس تکان و لرزش کمتری دارند. از دیگر برتری‌های آسانسور گیرلس این است که به روغن کاری مرتب نیازی ندارند، این در حالی است که اگر آسانسورهای گیربکسی به طور مرتب روغن کاری نشوند، امکان خراب شدنشان وجود دارد.
در صورت استفاده از آسانسور با موتور گیربکسی در ساختمان‌های پرتردد، موتور به سرعت داغ می‌کند؛ از همین رو سنسورها برای خنک کردن موتور آن را خاموش می‌کنند و آسانسور برای مدتی از کار می افتد. در مقابل، آسانسورهای گیرلسی این مشکل را ندارند. هم‌چنین سروصدای آسانسور گیربکسی کمتر است.
در مورد آغاز به کار، آسانسورهای گیربکس دار نسبت به آسانسور گیرلس، به دو تا سه برابر انرژی بیشتر احتیاج دارند. از سوی دیگر راندمان آسانسور گیربکسی تنها حدود 50 درصد استريال اما آسانسور گیرلس راندمانی حدود 98 درصد دارند. به جز موارد فوق‌الذکر، از آن‌جا که حجم و وزن موتور آسانسور گیرلس از موتور آسانسور گیربکسی کمتر است، نصب آنها نیز راحت‌تر است و حتی می‌توان این کار را بدون موتورخانه هم انجام داد.
چرا آسانسور با موتور گیرلس بخریم؟
با توجه به مقایسه‌ای که در بالا از آسانسورهای گیرلس و گیربکس داشتیم و مزایایی که برای آسانسور گیرلس عنوان کردیم، می‌توان نتیجه گرفت که آسانسور گیرلس بر گیربکسی برتری دارد. البته با این حال تشخیص این مورد را باید به افراد متخصص سپرد تا بر آنها با در نظر گرفتن فاکتورهای مختلف بتوانند بهترین تصمیم را برای ساختمان بگیرند.
به طور کلی آسانسور گیرلس برای ساختمان بالای سه متر مناسب است. استفاده از آنها باعث کاهش تعداد اجزای دوار دور کم و هم‌چنین حذف کوپلینگ، گیربکس، فلایویل و هندویل می‌شود. که همین موارد هم باعث می‌شود این آسانسورها صدای کمی داشته باشند.
موتور آسانسورهای گیرلس نسبت به آسانسور گیربکس سایز کوچک‌تری دارد و سبک‌تر است و همین امر نیز نصب آنها را راحت‌تر کرده است. چون این آسانسورها استهلاک کمی دارند، تعمیر و نگهداری آسانسور گیرلسی آسان و کم خرج است و به زمان کمتری نیاز دارد.
جمع بندی
آسانسورها انواع مختلفی دارند؛ از آسانسور پله ای و آسانسور پنوماتیک گرفته تا آسانسور گیرلس و گیربکسی. آسانسور گیرلسی که عموما با آسانسور گیربکس مورد مقایسه قرار می‌گیرد، در موتور خود گیربکس ندارد و همین امر نیز باعث یک سری برتری‌ها در این آسانسور نسبت به آسانسور گیربکسی شده است. بهتر است انتخاب از میان انواع آسانسور را به عهده افراد متخصص سپرد تا با در نظر گرفت شرایط ساختمانی که قرار است در آن آسانسور نصب شود، بهترین تصمیم را بگیرند..
