کمتر کسی است که تجربه استفاده از آسانسور را نداشته باشد و با آن آشنایی نداشته باشد. امروزه تقریبا در تمامی ساختمان‌های چند طبقه جدید آسانسور وجود دارد و حتی در برخی از ساختمان‌های قدیمی که از ابتدا آسانسور وجود نداشته نیز نصب شده است.
آسانسور چیست؟
آسانسور به بالابر (برای کالا) یا آسان‌برهایی (برای حمل انسان) گفته می‌شود که برای جابه‌جایی افراد یا کالاها در ارتفاع مورد استفاده قرار می‌گیرند. کلمه آسانسور در واقع از زبان فرانسوی و از کلمه Ascenseur وارد زبان فارسی شده است و به معنای اتاقکی است متحرک که کالاها و نفرات را بین طبقات ساختمان به طور عمودی جابه‌جا می‌کند.
تاریخچه آسانسور
برخلاف باور عموم آسانسور اختراعی مدرن نیست و تاریخچه اولین آسانسور حتی به پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. ارشمیدس، مخترع اولین بالابر یا آسانسور در 236 سال پیش از میلاد مسیح بود. این آسانسور متشکل از بشکه‌ای متصل به طناب بود و به وسیله نیروی انسانی حرکت می‌کرد.
حدود دو هزار سال بعد، یعنی در سال 1743 آسانسوری پیشرفته‌تر توسط لویی شانزدهم در کاخ ورسای ساخته شد که از آن برای جابه‌جایی افراد در کاخ استفاده می‌شد و به آن لقب صندلی پرنده داده بودند.
کم‌کم آسانسورها، که عموما با آب و بخار آب کار می‌کردند، در کارخانه‌ها و انبارها و معادن نیز برای جا به جایی کالا و اشیا مورد استفاده قرار گرفتند. نقطه ضعف این آسانسورها در آن‌جا بود که به وسیله طناب بالا و پایین می‌شدند و بعد از گذشت مدتی امکان پوسیدگی و پارگی طناب وجود داشت.
در سال 1852 میلادی، الیشا گریوز اوتیس توانست ترمزهایی اتوماتیک برای آسانسور اختراع کند و باعث شد که آسانسورها به وسیله‌ای ایمن برای انسان‌ها تبدیل شود. این اختراع تحولی مهم در صنعت آسانسور بود. مکانیزم آسانسور اختراع اوتیس به این نحو بود که اگر کابل‌های نگه‌دارنده آسانسور پاره می‌شدند، آسانسور به وسیله ترمز‌های اتوماتیک متوقف می‌شد.
کمی نگذشت که در اواخر قرن نوزدهم ورنرفون سیمنر اولین آسانسور برقی را اختراع کرد و کمی پس از آن نیز، در سال 1887 الکساندر مایلز آسانسورهایی جدید با درب‌های اتوماتیک اختراع کرد که سرعت و قدرت آن نسبت به مدل‌های پیشین بیشتر بود.
ورود آسانسور به ایران
ساخت اولین آسانسور در ایران به دستور ناصرالدین شاه قاجار بود. او که در سفری به انگلستان و در هنگام بازدید از بیمارستان سینت توماس با آسانسور آشنا شده بود، پس از بازگشت به ایران دستور ساخت آسانسوری در کاخ گلستان را صادر کرد. پس از آن نیز دومین آسانسور در زمان احمد شاه قاجار و در پالایشگاه نفت آبادان ساخته شد.
بعد از آن هم در زمان رضا شاه پهلوی در ساختمان‌های میدان سپه و باشگاه افسران آسانسورهایی ساخته شدند. اندکی بعد و در اواسط دهه 30 شمسی آپارتمان سازی شروع به رواج پیدا کردن کرد و در کنار آن صنعت آسانسور نیز شروع به توسعه کرد. به دنبال آن نیز در اوایل دهه 40 شمسی اولین کارخانه درب و کابین آسانسور سازی در ایران افتتاح شد و در دهه 50 هم اولین کارخانه آسانسور سازی افتتاح شد.
انواع آسانسور
آسانسورها را می‌توان بر اساس ویژگی‌های مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها برای آسانسور، دسته‌بندی بر اساس نوع مکانیزم داخلی است که آن‌ها را در 5 دسته آسانسور کششی، هیدرولیک، مغناطیسی، پنوماتیک و پیچی قرار می‌دهد.
آسانسور کششی
یکی از رایج‌ترین انواع آسانسورها، آسانسورهای کششی هستند. از جمله دلایل پرطرفدار بودن آن‌ها مصرف کم انرژی و امکان استفاده از آن‌ها برای ساختمان‌ها با تعداد طبقات زیاد است. یکی از انواع آسانسورهای کششی، آسانسور روملس است. البته نقطه تمایز آسانسور روملس با کششی این است که روملس به موتورخانه نیازی ندارد و موتور آن بر روی خودش نصب است. بنابراین در جاهایی که محدودیت فضا وجود دارد، آسانسور روملس می‌تواند انتخاب خوبی باشد.
مکانیزم عملکرد آسانسورهای کششی از طریق سیم بکسل است و انرژی آن توسط موتوری تأمین می‌شود که در موتورخانه قرار دارد. در این سیستم یک وزنه تعادل وجود دارد که با همان سیم بکسل به کابین وصل است و با ایجاد اختلاف وزن سبب بالا و پایین رفتن آسانسور می‌شود.
آسانسور هیدرولیک
آسانسورهای هیدرولیک نسبت به کششی به موتور قوی‌تری نیاز دارند و برای طبقات کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین آسانسورهای هیدرولیکی می‌توانند انتخاب خوبی برای آسانسور خانگی باشند. سیستم کار این آسانسورها جک هیدرولیک و پمپ روغن است.
نیرو محرکه آسانسورهای هیدرولیک را پمپ‌های هیدرولیک تأمین می‌کنند. به این صورت که تلمبه‌ای روغن را از مخزن به سمت سیلندر می‌فرستد؛ در صورتی که دریچه‌ی بین سیلندر و مخزن بسته باشد، روغن با فشار وارد سیلندر می‌شود، که در اثر این امر به پیستون فشار وارد می‌شود و کابین آسانسور به بالا حرکت می‌کند.
در هنگام پایین آمدن نیز دریچه بین مخزن و سیلندر باز می‌شود و در اثر فشار وزن کابین و مسافران، پیستون به سیلندر حاوی روغن فشار وارد می‌کند و روغن از سیلندر به مخزن برمی‌گردد.
آسانسور مغناطیسی
آسانسورهای مغناطیسی از ایمن‌ترین انواع آسانسور هستند. نیرو محرکه این آسانسورها را انرژی مغناطیسی تامین می‌کند و بنابراین دیگر نیازی به موتور و کابل ندارند. آسانسور مغناطیسی جزو گران‌ترین انواع آسانسور است.
آسانسور پنوماتیک
آسانسورهای پنوماتیک به وسیله یک سیستم وکیوم کار می‌کنند و دیگر موتورخانه ندارند. توان آسانسور پنوماتیک محدود است و از آن برای جابه‌جایی بار و محصول تا حدود 240 کیلوگرم استفاده می‌کنند و در ساختمان‌های 2 تا 4 طبقه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آسانسور پیچی
آسانسور پیچی به وسیله موتور، یک پیچ بلند، مهره و تسمه کار می‌کنند. درست است که آسانسور پیچی با موتور کار می‌کند، اما نیازی به موتورخانه ندارد و موتور آن‌ها بر روی خود بدنه نصب می‌شود. سطح ایمنی این آسانسورها بسیار بالاست، اما برای ساختمان‌های حدود 4 طبقه مناسب هستند.
اجزای اصلی آسانسور
آسانسورها دارای اجزای بسیار زیادی هستند که از میان آن‌ها 5 تا به عنوان اجزای اصلی شناخته می‌شوند و آشنایی با آن‌ها حائز اهمیت است. این اجزا شامل موتور، تابلو فرمان، کابین، ریل و درب آسانسور می‌شوند.
موتور آسانسور
موتور وظیفه تأمین نیروی مورد نیاز برای حرکت آسانسور را برعهده دارد. عده زیادی از متخصصان صنعت آسانسور عقیده دارند که موتور، مهم‌ترین عضو آسانسور است. به همین خاطر نیز انتخاب یک موتور خوب تاثیر زیادی بر کیفیت و عملکرد آسانسور دارد.
تابلو فرمان
از دیگر اجزای مهم آسانسور تابلو فرمان آن است که بخش کنترل و الکتریکی آسانسور محسوب می‌شود. ریزپردازنده‌ها و مدارهای فرمان در تابلو فرمان قرار دارند و پردازش فرمان‌هایی که از طبقات و کابین صادر می‌شود، کنترل سرعت موتور، جهت حرکت آسانسور و حفظ ایمنی به عهده آن است.
کابین آسانسور
کابین آسانسور همان اتاقکی است که افراد در آن سوار می‌شوند. کابین‌ها می‌توانند از جنس‌های مختلفی مثل فلزی، شیشه‌ای، چوبی، پلیمری و … تولید شوند و به طور کلی به سه دسته کابین‌های معمولی، کابین‌های دو درب کنار هم و کابین‌های دو درب روبروی هم تقسیم می‌شوند.
ریل آسانسور
ریل آسانسور وظیفه هدایت کابین و وزنه تعادل را به عهده دارد. این جزء از آسانسور هم‌چنین از تکان‌های جانبی و حرکات بیش از حد کابین جلوگیری می‌کند. کیفیت ریل به طور مستقیم بر نحوه عملکرد آسانسور تاثیر دارد.
درب آسانسور
دری‌های آسانسور در دو نوع اتوماتیک و لولایی هستند. درب‌ها می‌توانند در اشکال و انواع مختلفی تولید شوند که برخی از آن‌ها عبارتند از درب‌های تلسکوپی، اتوبوسی، گیوتینی، آکاردئونی و … .
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم ضمن پرداختن به اینکه آسانسور چیست، نگاهی به تاریخچه آن بیندازیم و توضیح مختصری در مورد انواع آسانسور و اجزای اصلی آن به شما ارائه کنیم. شما می‌توانید برای خرید آسانسور و یا استعلام قیمت آسانسور به سیوان لند مراجعه کنید.
