اگر بخواهیم یک تعریف کلی از بتن ریزی بدهیم باید گفت: بتن، ترکیبی از مصالح بر پایه سیمان است که در ساختمان سازی مصارف بسیاری دارد و بتن ریزی در حقیقت همان نحوه اجرای بتن در محل پروژه ساختمان سازی است. البته ساخت قطعات بتنی پیش ساخته نیز به بتن ریزی احتیاج دارد. مراحل و نحوه بتن ریزی در بخش‌های مختلف یک بنا و در شرایط جوی مختلف با هم متفاوت است و حتی بتن ریزی برای ساخت قطعات پیش ساخته نیز می‌تواند مراحل مختلف و گوناگون را هم را شامل شود و در مجموع، بتن ریزی مبحث پیچیده‌ای در امر ساخت هر بنایی اعم از؛ انواع ساختمان، برج، پل، تونل، سد آبی و همچنین راه سازی محسوب میشود.
جالب است بدانید که بتن و بتن ریزی تاریخچه‌ای بسیار طولانی دارد. در تمدن‌های باستانی مانند تمدن مصر و روم بتن با ترکیبات متفاوتی از بتن‌های امروزی ساخته و اجرا می‌شد؛ اما ترکیب اصلی در ساخت بتن‌های امروزی شامل سه عنصر سیمان، آب و سنگدانه میشود و عدم وجود حتی یکی از این سه عنصر ساخت بتن مدرن را غیر ممکن می‌سازد. اما بتن ریزی شامل چه مراحلی میشود؟ در شرایط جوی مختلف چگونه باید بتن ریزی را اجرا کرد؟ برای درست اجرا شدن بتن ریزی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
برای استعلام آنلاین قیمت بتن آماده می‌توانید به سایت سیوان لند مراجعه کنید.
بتن ریزی چیست؟
همانطور که می‌دانید بتن امروزه از ترکیب مصالح ساختمانی مختلفی مانند شن، ماسه، سیلیس، سیمان و سخت کننده‌های معدنی و صنعتی مختلف ساخته میشود و بتن، ترکیبی خمیر مانند است که با توجه به نوع و طرح اختلاط، می‌تواند غلظت‌های متنوعی داشته باشد.
وقتی بتن با طرح اختلاط مورد نظر آماده شد، آن را در قالب‌های از پیش آماده شده در محل احداث پروژه و یا در کارخانه‌های تولید قطعات پیش ساخته بتنی می‌ریزند، سپس در مراحل عمل‌آوری و پرداخت، از رسیدن به کیفیت مطلوب بتن اطمینان حاصل نموده و پس از اینکه بتن کاملا خشک شد، مراحل بعدی در ساخت بنا را پی می‌گیرند.
در ساختمان سازی بخش‌هایی مانند سقف، کف، ستون و زیربنا بتن ریزی می‌شوند. برخی از سازه‌ها مانند پل‌ها، سدها یا تونل‌ها ممکن است تماما با بتن و اسکلت‌های فلزی ساخته شوند و این به این معناست که تمام قسمت‌های آن‌ها به بتن ریزی احتیاج دارد، اما در مجموع بتن ریزی برای هرکدام از این قسمت‌ها یا بناها اصول مشابهی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تعیین اختلاط بتن با حدود روانی‌های مختلف
| روانی بتن | اسلامپ میلیمتر | کاربرد مناسب آن نوع بتن |
| خیل کم( سفت) | 25-0 | رویه بتنی که به وسیله غلتک لرزنده میشود. بتن‌های در حد کارایی زیادتر این گروه را در برخی مواقع میشود با ماشین‌های دستی نیز متراکم کرد. |
| کم (خمیری) | 50-25 | رویه بتنی که با غلتک‌های دستی و یا شمشه‌های فلزی دارای ویبراتور لرزنده میشود. بتن‌های در حد کارایی زیادتر این گروه را در مواردی که مواد سنگی گردگوشه و یا نامنظم مصرف شوند. میتوان برای ساختن رویه بتنی با دست نیز متراکم نمود. پی‌ها با بتن انبوهی بدون لرزاندن و یا قطعات بتن مسلح با فولاد کم. |
| متوسط (شل) | 100-50 | این گروه دال‌های مسلحی هستند که با بتن حاوی سنگ شکسته ساخته می‌شوند و با دست متراکم می‌گردند. بتن مسلح معمولی که با دست متراکم میشود ویا قطعاتی که فولاد زیاد دارند و لرزنده می شود. |
| زیاد (روان) | 175-100 | برای قطعاتی مناسب که میلگردهای فولادی نزدیک به هم زیادی دارد و معمولا برای لرزاندن مناسب نمی‌باشد. |
قبل از اجرای بتن ریزی به چه نکاتی توجه کنیم؟
برای اینکه بتن ریزی به بهترین شیوه و با بالاترین کیفیت انجام شود، باید پیش از بتن ریزی و حین بتن ریزی به چند نکته توجه کرد. مراحل بتن ریزی را می‌توانید به طور خلاصه در این قسمت ببینید.
- مطمئن شوید مشخصات محل پروژه با مشخصات نقشه بنا کاملا مطابقت دارد
- مشخصات فنی و استانداردهای لازم را بررسی کنید
- مطمئن شوید آرماتورها به درستی بسته شده‌اند
- از نصب دقیق و مطابق با نقشه آرماتورها مطمئن شوید
- قطر، تراکم و ظاهر آرماتور بندی را به دقت بررسی کنید
- لقمه‌گذاری‌ها را در زیر و در کنار آرماتورها چک کنید
- از تمیز بودن میلگردهای بتن آرمه اطمینان حاصلی کنید
- از تمیز بودن قالب بتن ریزی و سطح بتن مگر اطمینان حاصل کنید
- قالب را به روغن مناسب آغشته کنید
- ابعاد فونداسیون و شناژ را کنترل کنید
- فاصله انکر بولت‌ها را چک نموده و از قائم بودن آن‌ها مطمئن شوید
- از درست بودن فاصله بین محورها اطمینان حاصل کنید
مراحل بتن ریزی چیست و برای اجرای آن باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
مراحل بتن ریزی شامل ساخت قالب، آرماتوربندی، آماده سازی بتن، ریختن بتن در قالب و ویبره کردن آن است. در اجرای بتن ریزی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- مطمئن شوید تمامی تجهیزات، وسایل و ماشین‌آلاتی که برای ساخت بتن و اجرای بتن ریزی از آن استفاده میشود، کاملا تمیز و عاری از هر گونه آلودگی است
- بتن ریزی را توسط نیروهای متخصص و با تجربه انجام دهید
- حتما از ویبراتور برای متراکم کردن بتن و خروج هوا از ترکیب استفاده کنید
- اگر از بتن خود متراکم استفاده می‌کنید، دیگر استفاده از ویبراتور ضروری نیست
- به ضخامت بتن ریخته شده روی میلگردها توجه کنید
- از تراز بودن سطح بتن ریزی شده مطمئن شوید
بعد از بتن ریزی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
مرحله آخر در اجرای بتن ریزی مربوط به نگهداری از بتن تا زمان خشک شدن آن است و کیفیت نهایی بتن خشک شده به نگهداری درست از بتن ریخته شده در قالب مربوط میشود و به همین دلیل فرایند هیدراسیون باید با حساسیت بالایی انجام شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم، برداشتن قالب‌ها در زمان درست است و قالب‌ها باید تا زمانی که بتن به اندازه کافی سخت شود، در جای خود باقی بمانند. عمل‌آوری بتن پس از برداشتن قالب‌ها نیز می‌تواند ادامه پیدا کند و عمل‌آوری بتن می‌تواند به کمک آب، بخار، پوشش‌هاي خيس، ايجاد حوضچه و غوطه‌ورسازي و یا نوعی عایق انجام شود.
بتن ریزی در سیستم ICF چگونه انجام میشود؟
سیستم ICF روشی برای ساختمان سازی است و ساختمان‌ها در سیستم آی سی اف به کمک پنل‌هایی از جنس پلی‌استایرن، پروفیل‌های گالوانیزه و بتن مسلح ساخته می‌شوند و در این روش پروفیل‌های گالوانیزه با فرم مخصوصی بین دو لایه پنل پلی‌استایرن که باید ضخامتی بین 6 تا 20 سانتی‌متر داشته باشند، قرار گرفته و در جای خود محکم می‌شوند.
در ادامه میلگرد نیز بین پنل‌ها جا داده شدن و بتن ریزی انجام می‌گیرد و پنل‌های پلی‌استایرن جزئی از ساختمان و در واقع قالب‌هایی دائمی برای بتن محسوب می‌شوند.
بتن ریزی در این سیستم در دماها و فصول مختلف امکان‌پذیر است و پنل‌های ضد آب دردمای بالا مانع از تبخیر سریع آب بتن شده و در دمای پایین نیز با حفظ دمای بتن، موجب می‌شوند هیدارسون بدون مانع انجام شود.
از دیگر مزایای استفاده از سیستم ICF میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش هزینه
- کاهش مصرف آب
- اجرای سریع
- عدم احتیاج به ستون در پلان
- پایین آوردن مصرف فولاد در ساخت
- با دوام‌تر شدن سازه
- مقاوم در برابر طوفان و زلزله
- آسان کردن اجرای لوله‌‌کشی و برق‌کشی ساختمان
- مناسب برای اجرای انواع نمای داخلی و خارجی
- جلوگیری از نفوذ حشرات
- عایق رطوبتی، حرارتی و صوتی
- سازگار با محیط زیست
بتن ریزی در سرما (دمای زیر 5 درجه) چگونه انجام میشود؟
با اینکه بتن ریزی در دمای کم‌تر از 5 درجه امکان‌پذیر است، اما توصیه مهندسین این است که تا جایی که امکان دارد از انجام این کار پرهیز شود و در صورتی که ناچار شدید در دمای زیر 5 درجه، بتن ریزی انجام دهید، لازم است دمای بتن را بالای 5 درجه نگه دارید.
فرایند هیداسیون در هوای سرد بشدت کند و در دمای 0 درجه، کاملا متوقف میشود و دمای زیر 5 درجه واکنش بین آب و سیمان را از بین برده و مانع از تشکیل خمیر سیمان میشود و اگر در چنین شرایطی بتن ریزی انجام شود، ممکن است پس از برداشتن قالب، بتن خرد شده یا با کیفیت کاملا نامطلوبی سر جای خود باقی بماند و باید گفت؛ مراقبت از کیفیت و دوام بتن تازه در دمای زیر 5 درجه کار بسیار دشواری است.
طبق مقررات ملی ساختمان، هوای سرد چگونه تعریف میشود؟
برای اینکه از بتن ریزی در سرما پرهیز کنیم ابتدا لازم است مفهوم هوای سرد را از نظر مقررات ملی ساختمان بررسی نماییم.
طبق این مقررات، هوای سرد اینگونه تعریف میشود:
برای سه روز متوالی متوسط دمای روزانه کم‌تر از 5 درجه سانتی‌گراد و در هر سه روز متوالی دمای هوا بیشتر از 12 ساعت زیر 10 درجه سانتی‌گراد قرار داشته باشد.
آیا برای بتن ریزی در هوای سرد راهی وجود دارد؟
بتن ریزی در دمای زیر 5 درجه، نیازمند اقدامات بخصوصی است تا کیفیت بتن حفظ شود و یکی از مشکلات بتن ریزی در دمای سرد این است که هر بار دمای هوا به زیر 0 درجه می‌رسد، آب داخل بتن یخ زده و با هر بار بالا رفتن دما، بتن دوباره آب میشود و این امر انبساط پیش‌رونده خمیر سیمان سخت شده را در پیش دارد و به ترک خوردن یا خرد شدن بتن می‌انجامد.
برای جلوگیری از این اتفاق باید در طرح اختلاط از ضد یخ استفاده کنیم و در دمای پایین، بتن دیر سخت میشود، به همین خاطر استفاده از سیمان پرتلند نوع سه (زودتر از انواع دیگر سیمان سخت میشود) به جای سیمان معمولی توصیه میشود و تا جایی که امکان دارد از سیمان آمیخته و به خصوص سیمان پوزولانی در طرح اختلاط استفاده ننمایید.
تکنیک دیگری که می‌تواند به کمک ما بیاید استفاده از آب گرم زیر 40 درجه در طرح اختلاط بتن است و توصیه میشود، هنگام ساخت ترکیب در میکسر، آب بالای 40 درجه مستقیما با سیمان در تماس قرار نگیرد. همچنین باید مواظب باشیم سنگدانه‌هایی که در میکسر میریزیم یخ نزده باشد و در هوای برفی نیز مراقب باشید برف به همراه مصالح، وارد میکسر نشود.
عمل آوری بتن در دمای سرد باید به چه صورت انجام شود بعد از بتن ریزی در دمای سرد نوبت به مراقبت از بتن حین فرایند هیدراسیون می‌رسد و گوشه‌ها و لبه‌های قالب‌های بتنی آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به دیگر نقاط بتن دارند، در نتیجه باید دائما دمای این قسمت‌ها را چک نموده و مانع از یخ زدن آن شوید.
دمای بتن را در نقاط مختلف سطح بتن ریزی شده حداقل دو مرتبه در روز اندازه‌گیری نموده و ثبت نمایید. عمل آوری را باید تا زمانی که مقاومت بتن حداقل به 5 مگا پاسکال برسد، ادامه دهید. استفاده از عایق دمایی روی سطح بتن نیز راه حل دیگری برای استفاده در مرحله عمل‌آوری است، ضمنا نباید اجازه دهید بتن در دمای پایین، در معرض وزش باد قرار بگیرد.
گرم کردن محیط اطراف بتن تازه نیز می‌تواند به بالا نگه داشتن کیفیت بتن کمک کند و اگر از روش گرم کردن محیط استفاده می‌کنید لازم است برای حفظ کیفیت بتن به دو نکته توجه فرمایید:
- مراقب باشید آب زیادی از بتن تبخیر نشود
- اگر برای گرم کردن محیط، چیزی را می‌سوزانید، مراقب باشید بتن دچار کربناسیون نشود
چگونه بهترین ضد یخ بتن را انتخاب کنیم؟
برای اینکه هنگام بتن ریزی در هوای سرد از یخ زدن آب بتن جلوگیری کنیم باید در طرح اختلاط بتن، ضدیخ را اضافه نماییم و بهتراست ضد یخی را انتخاب کنیم که هم مانع از یخ زدن آب شود و هم سرعت سخت شدن بتن را بالا ببرد و درست این است که، ضد یخ کلر دار را برای استفاده در انواع بتن پیش تنیده و بتن‌هایی که حاوی آلومینیوم و گالوانیزه هستند انتخاب نشود.
بهتر است هنگام استفاده از بتن‌های پیش تنیده، بتن‌هایی که در طرح اختلاط خود آب و خاک‌های سولفاته دارند و همچنین بتن‌های حاوی سنگدانه‌های مستعد واکنش‌های قلیایی، از ضد یخ‌های کلردار استفاده نکنید. بهترین انتخاب برای دسته‌های نام برده استفاده از ضدیخ‌هایی است که بر پایه موادهای دیگری غیر از کلر ساخته شده‌اند، مثلا استفاده از ضد یخ‌هایی که بر پایه نیترات ساخته می‌شوند مانعی ندارد. استفاده از ضد یخ کلر دار در پروژه‌هایی که در زمان بهره‌برداری احتمال خوردگی بتن در آن‌ها زیاد است نیز توصیه نمی‌شود.
بتن ریزی در هوای گرم چگونه انجام میشود
هوای گرم مانعی برای حفظ کیفیت بتن تازه محسوب میشود، زیرا سرعت هیدارسیون یا خشک شدن بتن را بالا برده و موجب کاهش کارایی بتن تازه میشود، البته این مانع را میتوان به کمک چند روش از سر راه برداشت و تنهانکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تا زمانی که بتن به مقاومت مطلوب خود برسد، باید آّب کافی در ترکیب بتن وجود داشته باشد، در نتیجه میتوان به روش‌های آب رسانی، بخار، پوشش‌هاي خيس، ايجاد حوضچه و غوطه‌ورسازي و یا نوعی عایق سرعت هیدراسیون را به اندازه دلخواد تغییر داد.
به برخی از معایب بتن ریزی در هوای گرم توجه کنید:
- امکان کاهش مقاومت بتن
- بالا رفتن مصرف آب
- بروز ترک در سطح بتن
- تمایل به جمع شدگی به علت سریع خشک شدن
- کاهش کیفیت و دوام بتن
- کاهش کیفیت سطحی بتن و یکنواختی آن
- افزایش خوردگی میلگردهای موجود در بتن
برای بتن ریزی در هوای بارانی به چه نکاتی توجه کنیم؟
باران بسته به میزان بارش می‌تواند روی بتنی که به گیرش اولیه خود نرسیده است، اثر بگذارد و اگر میزان بارش شدید نباشد این تاثیر خودش را در ظاهر قسمت‌های کناری بتن نشان می‌دهد، اما وقتی بتن تازه در معرض بارش شدید باران قرار بگیرد، تمام سطح آن دچار آسیب‌های ظاهری خواهد شد.
اگر حین عملیات بتن ریزی، بارش باران شروع شد، بتن ریزی را متوقف کنید تا باران بند بیاید، سپس منتظر شوید آبی که روی سطح بتن جاری شده است خارج شده و بعد از آن، عملیات بتن ریزی را ادامه دهید.
می‌توانید برای کسب اطمینان پس از انجام عملیات، مقاومت سط بتن را در برابر خراش بسنجید و یا نمونه‌ای از بتن را برای بررسی مقاومت و سختی به آزمایشگاه بتن ببرید.
از افزودنی‌های ضد آب استفاده کنید
اگر مصالح طرح اختلاط زیر باران خیس شده‌اند، به میزان آبی که به مخلوط اضافه می‌کنید بیشتر توجه کنید. اگر میزان آب به سیمان زیاد شد، با اضافه نمودن افزودنی بتن می‌توانید به تناسب مورد نظر دست یابید، مثلا می‌توانید از افزودنی‌های ضد آب مانند هیدروفیلیک در ترکیب استفاده کنید.
این ماده در ترکیب بتن، با آب و ذرات سیمان واکنش نشان داده و بلورهای کلسیم سیلیکات تولید می‌کند و این بلورها موجب مسدود شدن روزنه‌ها و ترک‌های سیمان شده و مانع از نفوذ آب به ترکیب بتن تازه می‌شوند. جالب است بدانید واکنش هیدروفیلیک با سیمان و آب در طول عمر بتن ادامه خواهد یافت، در نتیجه تمام شکاف‌ها و ترک‌های بعدی را نیز خواهد پوشاند.
به حمل و نقل بتن توجه کنید
در هوای بارانی باید به حمل و نقل بتن توجه ویژه داشت تا آب باران تناسب طرح اختلاط را به هم نزند و بهتر است، حمل بتن تازه در هوای بارانی به وسیله ماشین‌آلات سر بسته صورت بگیرد تا باران، وارد ترکیب بتن نشود و اگر بتن در کامیون‌های روباز حمل شود، کیفیت ترکیب به واسطه آب باران پایین آمده و روی کیفیت کل بنا اثر منفی خواهد گذاشت.
از پوشش‌های کمکی استفاده کنید
اگر در هوای بارانی مشغول بتن ریزی هستید، از در دسترس بودن پارچه‌های کرباسی ضد آب و پلاستیک به اندازه‌ای که بتواند سطح تازه بتن ریزی شده را پوشش دهد، اطمینان حاصل کنید و توجه کنید این پوشش مانع از عملیات متراکم کردن بتن یا ادامه بتن ریزی نشود.
به زمان بتن ریزی توجه کنید
تا جایی که امکان دارد از بتن ریزی هنگام بارش شدید باران و یا هوای طوفانی پرهیز کنید و بهتر است پیش از اجرای بتن ریزی، شرایط آب و هوایی را در تمام ساعت‌های روز بررسی نموده و سپس اقدام به بتن ریزی نمایید و توجه داشته باشید که اگربارش باران هنگامی شروع شود که بتن به گیرش نهایی خود (10 ساعت پس از بتن ریزی) رسیده است، میتوان بارش باران را نعمتی دانست که به عمل آوری بتن کمک می‌کند.
در صورت لزوم بتن تازه را تعمیر کنید
در صورتی که موفق نشدید از بتن تازه در برابر بارش باران محافظت کنید، پس از قطع شدن باران، بلافاصله سطح آسیب دیده بتن را تعمیر کنید و حتی اگر سطح بتن به کوچک‌ترین تعمیری احتیاج دارد، حتما آن را انجام دهید. گاهی تعمیر سطح بتن تازه پس از بارش باران را میتوان به کمک دوغاب انجام داد و در صورتی که یک سطح با ضخامت کم بتن به سختی آسیب دیده، توصیه میشود بتن آسیب دیده به کلی برداشته شده و از نو بتن ریزی شود.
کلام پایانی
بتن ریزی مبحث گسترده‌ای را در ساختمان سازی شامل میشود و تکنیک‌های بخصوصی برای بتن ریزی در شرایط جوی مختلف وجود دارد که سعی کردیم در این مقاله به آن‌ها اشاره کنیم و بتن ریزی بخش‌های مختلف ساختمان نیز مقوله‌ای جدا است که در مقالات بعدی به آن خواهیم پرداخت.
با سیوان لند همراه باشید.