آجر فشاری یکی از قدیمی‌ترین انواع آجرها است که از ترکیب خاک رس با آب ساخته می‌شود. این آجر که با نام‌های آجر گری و آجر توپر هم شناخته می‌شود، امروزه به نسبت قبل کمتر در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله ما قصد داریم به معرفی آجر فشاری، بررسی مشخصات و مرور مزایا و معایب و محل کاربرد آن بپردازیم.
آجر فشاری چیست؟
آجر فشاری (آجر گری، آجر زبره یا آجر توپر) یکی از قدیمی‌ترین انواع شناخته شده آجر است. آجر فشاری با خشت (ترکیب آب و خاک رس) ساخته می‌شود و دلیل نامگذاری آن این بوده که کارگران برای ساخت آن، مخلوط خاک رس و آب را با دست در قالب فشار می‌داده‌اند. ابعاد آجر فشاری که امروزه تولید می‌شود، معمولا 7*11*22 است؛ اما در گذشته این آجر با ضخامت‌های کمتر (5.5، 4 یا 3) تولیدمی‌شده است.
آجر گری به خاطر مشخصات مکانیکی مخصوص خود، از دیرباز در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گرفته و از آن در ساخت دیوارهای باربر، طاق ضربی‌ها و دیوارها باربر و جداکننده استفاده می‌شده است. با این که این آجر به خاطر وزن بالایش، اکنون محبوبیت قدیم خود را از دست داده، اما هنوز هم از مصالح مورد استفاده در ساختمان‌سازی است. کاربرد امروز آن بیشتر در ساخت فونداسیون است و به دلیل بالا بودن مقاومت فشاری آن، هنوز هم در میان برخی مهندسان برای ساخت دیوار باربر طرفدار دارد.
مشخصات آجر فشاری
- آجر گری در مقایسه با سایر آجرها،از مقاومت بالایی در برابر عوامل محیطی دارد. دوام و مقاومت فیزیکی این آجر نیز به نسبت سایر آجرها بالاتر است.
- آجر گری به دلیل ظاهرش که شبیه سنگ‌های طبیعی است، در نمای خانه‌ها هم (بیشتر در مناطق روستایی) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آجر گری با چگالی‌های متفاوت تولید می‌شود که این چگالی، بیانگر میزان استحکام آجر است. چگالی آجر فشاری به طور متوسط 1600 کیلوگرم بر مترمکعب است.
- شاخص مقاومتی آجر فشاری را با M-n نشان می‌دهند. برای مثال آجر فشاری با شاخص M-350 و M-400 جزو مقاوم‌ترین‌ها هستندکه می‌توان از آن‌ها در اجرای دیوارهای باربر استفاده کرد. البته لازم به ذکر است که مقاومت آجرهای تولیدی در ایران، پایین‌تر از این حد است.
- آجر گری با آن‌که توپر است، اما عایق حرارتی خوبی به شمار نمی‌رود. شاخص هدایت حرارتی آجر گری کمتر از 0.43 است و به راحتی گرما را از خود عبور می‌دهد.
- آجر گری با اینکه مقاوم حرارتی خوبی نیست، اما در برابر سرمازدگی خوب عمل می‌کند و می‌توان در مناطق سردسیر از آن استفاده کرد. چرخه انجمادی آجر فشاری (تعداد دفعات انجمادی که می‌تواند بدون افت کیفیت تحمل کند) به 300 چرخه می رسد .
- نرخ جذب آب آجر فشاری بین 3 تا 7% از حجم آن است. این امر باعث می‌شود که بتوانیم به راحتی از آجر فشاری برای نمای ساختمان‌هایی که در مناطق مرطوب وجود دارند، استفاده کنیم.
کاربرد آجر فشاری
عمده کاربرد آجر فشاری در گذشته مربوط به کرسی‌چینی، دیوارچینی و اجرای طاق ضربی بوده است. اما به دلیل وزن بالای آجر فشاری، دیگر از آن برای طاق ضربی و اجرای دیوارهای باربر استفاده نمی‌شود (در گذشته که خانه‌ها یک طبقه بوده‌اند، این نقطه ضعف مشکل آنچنانی ایجاد نمی‌کرده است). کاربرد آجر فشاری امروزه بیشتر به کرسی‌چینی و اجرای دیوارهای دورتادور خانه‌های حیاط‌دار و روستایی محدود می‌شود. به طور کلی کاربرد آجر گری عبات است از:
- ساخت دیوارهای باربر
- کرسی‌چینی (اجرای فونداسیون)
- دیوار چینی طبقات زیرزمین
اهمیت استفاده از آجر فشاری
همان طور که بالاتر اشاره کردیم، بنا به دلایلی همچون وزن زیاد، امروزه از آجر گری کمتر استفاده می‌شود و مصالح بهینه‌تری جای آن را گرفته‌اند. اما این آجر هنوز هم مزایای دارد که باعث می‌شوند علیرغم محدود شدن کاربرد، هم‌چنان از آجر گری در ساختمان سازی استفاده شود.
مزایای آجر گری چیست؟
- مواد اولیه آن به وفور پیدا می‌شود و به راحتی می‌توان آن را در تمام مناطق تولید کرد. به همین دلیل در همه جا در دسترس است و به راحتی می‌توان آن را خریداری کرد.
- قیمت آجر گری به نسبت سایر آجرها مناسب‌تر است.
- آجر فشاری قدرت چسبندگی بالایی دارد و ملات به راحتی روی آن می‌چسبد.
- آجر فشاری از مقاومت خوبی برخوردار بوده و طول عمر بالایی هم دارد.
- این آجر در برابر رطوبت مقاومت بسیار بالایی دارد و به راحتی می‌توان از آن در مکان‌هایی که آب و هوای مرطوب دارند استفاده کرد.
- مقاومت مکانیکی آجر گری بالا است و در برابر ضربه مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.
- در ساخت آجر گری از مواد مضر استفاده نشده و این آجر از نظر اکولوژی برای سلامت انسان کاملا ایمن است.
- سطح این آجر دارای خواص ضدبخار است، به این معنا که در اثر باران، گرد و غبار و دوده جذب آن نمی‌شوند.
معایب آجر گری چیست؟
- مهم‌ترین مشکل آجر گری، وزن آن است که باعث افزایش وزن ساختمان می‌شود. اما برای دیوار پیرامونی ساختمان‌های بنایی یک طبقه می‌توان از آن استفاده کرد.
- این آجر در برابر حرارت عایق نیست و باعث هدر رفت انرژی می‌شود.
- ممکن است آجر گری به خاطر انبساط حرارتی در طول زمان دچار ترک خوردگی شود.
جمع بندی
آجر فشاری یا آجر گری یا آجر زبره یا توپر، یکی از قدیمی‌ترین انواع آجرهاست که از دیرباز در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این آجر وزن زیادی دارد و باعث بالا رفتن وزن ساختمان می‌شود؛ به همین دلیل هم استفاده از آن برای دیوارچینی دیگر مجاز نیست و تنها می‌توان برای دیوار پیرامونی ساختمان‌های یک طبقه از آن استفاده کرد. از این آجر هم چنین برای کرسی‌چینی هم استفاده می‌شود.
