شهرهایی که ما امروزه در آن زندگی میکنیم دههها پیش با این چشمانداز که توسط همه قابل سکونت هستند طراحی شدهاند. در طول تاریخ، شهرها کاتالیزورهای رشد اقتصادی بودهاند، و به عنوان نقاط کانونی برای کسب و کارها و مهاجرت عمل کردهاند. با این حال، در دهه گذشته، به خصوص در طول دو سال گذشته، جهان شاهد تغییرات زیادی در نحوه اشتغال، زندگی، و رفت و آمد جوامع بودهاست.
بافت شهری امروز دو الگوی جمعیتی را نشان میدهد: شهرنشینی سریع و جمعیت زیاد جوانان. شهرهاب این که در مقیاس در حال بزرگشدن هستند, در حقیقت جوانتر شدهاند و تقریبا ً ۴ میلیارد نفر جمعیت جهان را افراد زیر 30 سالی تشکیل میدهند که در مناطق شهری زندگی میکنند, و انتظار میرود تا سال 2030، 60% جمعیت شهری زیر 18 سال باشند. بنابراین وقتی به بحث برنامهریزی شهری و آینده شهرها میرسیم, بدیهی است که جوانان باید بخشی از این گفتگو باشند.
چگونگی فعالیتهای شهری، نتایج نجمع عناصر زیادی است: زیرساختها, جابهجایی, معماری، امکانات شهری, مکانهای تجمع و … . و ارزیابی کفایت شهرها برای جوانان, اغلب براساس سه مقوله «زندگی»، «اشتغال» و «بازی» است. مشارکت فعال جوانان در جوامع وجود محیطهای پایدار, فراگیر و امن را ممکن میسازد. و این موضوع لزوم پیشرفت شهرها در راستای نیازهای جوانان را نشان میدهد.
جوانان مدتها است که معمارانی فعال در توسعه شهرها بودهاند. براساس گزارش سازمان جهانی جوانان «سیاستهای مبتنی بر شواهد جوانان، که متناسب با زمینههای ملی و محلی طراحی شدهاند، به تضمین این امر کمک میکنند که چالشهای توسعه جوانان مورد توجه قرار گیرد». که این عوامل را مورد توجه قرار میدهد: فراهم کردن رهبری سیاسی، فراهم کردن منابع مالی کافی، تکیه بر اطلاعات دقیق مربوط به جوانان، بهرهگیری از دانش، تجربه و تخصص جوانان در طراحی، اجرا و ارزیابی سیاست جوانان و یکپارچهسازی سیاستهای جوانان در میان بخشها میپردازد.
چالش هایی که امروزه جوانان در شهرها با آن روبرو هستند چیست؟
در تحقیقی که به تازگی انجامشده, بیش از دو سوم بزرگسالان جوان اروپایی، صرفا به این دلیل که توان مالی داشتن خانهای مستقل را ندارند، هنوز با والدین خود زندگی میکنند. وضعیت مشابهی در ایالاتمتحده مشاهده میشود. چون در آنجا قیمت خانهها نسبت به سال 1950، 4 برابر شده، در حالی که حقوق ودستمزد تنها 19% افزایش یافته. براساس یک ارزیابی جدید توسط سازمان بینالمللی کار, بحران بازار کار جهانی ناشی از بیماری کرونا, به مراتب افزایش یافته و «شکافهای شغلی» در سال 2021، به 75 میلیون رسیده است. که احتمالا در سال 2023 نیز ادامه خواهد داشت و منجر به عواقب فاجعهبار نیروی کار آینده خواهد شد.
چالش مهم دیگر که جوانان با آن روبرو هستند، خشونت است، از زورگویی و مجادلات فیزیکی گرفته تا تجاوزهای جنسی و فیزیکی. براساس گزارشی از سوی سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود ۲۰۰,۰۰۰ مورد خودکشی در میان جوانان ۱۰ تا ۲۹ سال رخ میدهد. این امر به دلیل مناطق نظارتنشده، دسترسی آسان به الکل، سلاح گرم و مواد مخدر، نابرابری اقتصادی و یا قوانین امنیت و حفاظت از شهری است.
با اینکه قرار است شهرها برای همه ساخته شوند و جوانان به یک جامعه یکدست و عاری از جنسیت تبدیل شوند, اما در اغلب موارد توسط مردان برنامهریزی و طراحی شدهاند. همانطور که در راهنمای برنامهریزی وطراحی پایدار شهرها به همراه دختران توضیح داده شده «از سن هشتسالگی، پسران بر 80درصد از فضاهای عمومی را تحت تسلط دارند و بر همین اساس دختران اظهار دارند که احساس ناامنی بیشتری میکنند». این کمبود توجه به جنسیت موجب گسترش شکاف جنسیتی و به حاشیه راندن گروههای آسیبپذیر در فرآیندهای توسعه شهری شدهاست.
تمام این موارد در کنار هم به علاوهی ترس و اضطراب ایجاد شده توسط تضاد بین یک نسل آگاه از محیطزیست و دولتهای بیتوجه به محیطزیست, منجر به افزایش چالشهای سلامت روانی شدهاند، که این موضوع به نوبه خود «هویت جمعی» شهرها را تغییر داده و در برخی موارد نرخ امید به زندگی را شدیدا کاهش دادهاست.
چگونه شهرها فضاهایی امن و فراگیر برای جوانان ایجاد میکنند؟
شهرنشینی نقشی حیاتی در رشد، مشارکت اجتماعی، برابری و تعامل در شهرها در سراسر جهان ایفا میکند. در مورد فضاهای عمومی و چالشهای بیماری کرونا، سازمان اسکان بشر سازمان ملل و موسسه خشت به خشت، با کمک دولتهای محلی، به ویژه در محلههای فقیرنشین با فضاهای باز و سبز اندک, ده شهر را یاری نمودهاست. سازمان اسکان بشر سازمان ملل در ویتنام، با ترویج فعالیتهای فیزیکی و ارتباطات اجتماعی از طریق ساخت یک زمین بازی با مواد بازیافتی، بر افزایش ایمنی زمینهای بازی پرداخت. این مداخله برای فضاهای عمومی کوچکی مناسب است که در شهرهای پرجمعیت وجود دارند و کودکان میتوانند به راحتی به آن دسترسی داشته باشند و از آن لذت ببرند.
پلتفرم همکاری رسانهای (CMAP)، که بر جوامع شهری حاشیهای تمرکز دارد، پروژه شهر انسانی را راه اندازی کرده است. این پروژه، معماری مبتنی بر جامعه، برنامهریزی شهری و ابتکار حقوق بشر در نیجریه است که به شبکهای از جوانان اجازه میدهد تا اطلاعات مربوط به محل زندگی خود را به منظور همکاری با برنامهریزان شهری، جمع آوری و به اشتراک بگذارند. علاوه بر این، سازمان بینالمللی مهاجرت (IOM) و سازمان جوانان، ورزش و توسعه پیشرو (LYSD)، با ایجاد زمینهای بسکتبال در ساحل عاج و توگو، از ورزش برای ادغام مهاجران و تعامل اجتماعی استفاده کردند تا قومیتهای مختلف را در کنار هم جمع کنند.