کلید مینیاتوری | بررسی تخصصی خرید انواع فیوز مینیاتوری

کلید مینیاتوری یا اصطلاحا فیوز مینیاتوری یکی از پرکاربردترین نوع  تجهیزات حفاظتی است. امروزه ایمنی برق در ساختمان‌ها به یکی از مسائل مهم تبدیل شده که تحت قوانین مصوب سازمان نظام مهندسی ساختمان انجام شده و مورد تاکید قرار گرفته است. به همین دلیل است که ابزارهای حفاظتی گوناگونی برای تامین امنیت برق کشی ساختمان روی کار آمده است. به جرأت می‌توان گفت که کلیدهای مینیاتوری هم‌چون پریز برق بسیار متنوع هستند و از خانه‌ها تا کارخانه‌های بزرگ از این تجهیزات استفاده می‌شود. در ادامه بیشتر با کلید مینیاتوری یا همان فیوز آشنا خواهید شد.

کلید مینیاتوری چیست؟

کلید مینیاتوری یا فیوز، یا به عبارت دیگر MCB مخفف Miniature Circuit Breaker است که یک کلید الکترومکانیکی خودکار به شمار می‌رود. از این تجهیزات برای حفاظت مصرف کننده در برابر خطای اتصال کوتاه و همچنین جریان اضافه بار استفاده می‌کنند. از آنجایی که کلید مینیاتوری به صورت خودکار عمل می‌کند، پس از قطع شدن، دوباره به مدار باز خواهد گشت. این کلیدها غیر قابل تنظیم بوده و می‌توانند به صورت مغناطیسی و حرارتی عمل کنند. شاید از خودتان بپرسید که چرا این کلیدها را کلیدهای مینیاتوری نامیده‌اند؟ در واقع در این کلیدها عمل قطع مدار به صورت خودکار و اتوماتیک صورت می‌گیرد و مجددا به حالت آماده به کار باز خواهند گشت. کلید مینیاتوری علاوه بر اینکه قابل قطع شدن زیر بار هستند و هم به صورت خودکار هم دستی قابل تنظیم هستند، پس از قطع مدار نیز مجددا به چرخه‌ی کار باز خواهند گشت و می‌توانند بارها این کار را انجام دهند.

نحوه عملکرد کلید مینیاتوری

این تجهیزات دو نوع عملکرد دارند که در ادامه هریک از آن‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

• عملکرد الکترومغناطیسی

همه‌ی ما می‌دانیم که اتصال کوتاه یک نوع خطا است که در صورت وقوع آن جریان بسیار بالایی از مدار عبور کرده و سبب ایجاد حرارت بالا و وارد کردن شوک به مدار خواهد شد. در برخی موارد نیز ممکن است سبب آتش سوزی و از بین رفتن مدار و مصرف کننده و کلید و پریز می‌شود. با توجه به این موضوع لازم است که تجهیزاتی برای تشخیص و حفاظت از مدار جهت جدا کردن قسمت آسیب دیده از بخش سالم مدار، استفاده شود. کلید مینیاتوری می‌تواند این جریان اتصال کوتاه را از طریق یک سیم پیچ با تعداد دور کم و در عین حال قطر زیاد، تشخیص دهد.

•  عملکرد بی متال

همانطور که در بخش قبل گفتیم، یکی از وظایف کلیدهای مینیاتوری تشخیص جریان اضافی است. این کار در کلیدهای مینیاتوری مانند بسیاری از تجهیزات دیگر، از طریق دو قطعه فلز نیمه هادی (بی متال) صورت می‌گیرد. به طوری که هرچه جریان بیشتری از سوی مصرف کننده (بار) کشیده شود، فلز نیمه هادی گرم تر شده و در نهایت خم شده و ارتباط مدار را قطع می‌کند. محدوده‌ی جریانی کلید مینیاتوری بین 2 تا 100 آمپر می‌باشد که به صورت تک فاز و سه فاز در انواع تک پل، دو پل، سه پل و چهار پل و معمولا تا قدرت قطع 16 کیلو آمپر موجود می‌باشند.

از آنجایی که محدوده‌ی قطع کلیدهای مینیاتوری محدود است، جهت حفاظت از بارهایی که جریان اتصال کوتاه بالایی دارند، مناسب نمی‌باشند و در این نوع بارها باید از کلیدهای اتوماتیک کمپکت استفاده کرد که جریان قطع اتصال کوتاه بالاتری دارند.

انواع کلید مینیاتوری براساس محدوده قطع جریان

تنوع در کلید مینیاتوری به دلیل تفاوت در محدوده‌ی قطع جریان در آن‌ها است. بر همین اساس به دو دسته‌ی تندکار و کندکار تقسیم می‌شوند و انواع تیپ کلیدها را تعیین می‌کند. معمولا کلیدهای تندکار محدوده‌ی قطع جریان کمتری دارند و پس از احساس جریان اضافه در مدار، با تاخیر بسیار کم مسیر جریان اضافه را قطع می‌کنند. اما کلیدهای کند کار نسبت به کلیدهای تندکار محدوده‌ی قطع جریان بالاتری دارند و سرعت قطع جریان توسط این کلیدها ملایم تر است و با تاخیر بیشتری عمل می‌کنند.

به همین دلیل است که در اضافه جریان بیشتری فرمان قطع را صادر خواهند کرد. از کلیدهای کندکار معمولا برای حفاظت از مدارهای موتوری استفاده می‌کنند. زیرا در این مدارها جریان راه اندازی بالا بوده و دلیل نامگذاری این کلیدها به کندکار نیز تاخیر آن‌ها در عملکرد است که سبب قطع سریع موتور به محض راه اندازی نمی‌شود.

  1. کلید مینیاتوری تیپ B (تندکار)

این نوع کلیدها برای تجهیزاتی که ضریب اتصال پایین تری دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. تشخیص اضافه بار توسط این کلیدها با سرعت بالایی صورت می‌گیرد و می‌تواند جریان اضافه بار لحظه‌ای بین 3 تا 5 برابر جریان نامی و در زمان مشخص، جریان خروجی را قطع کند. از کلیدهای تیپ B معمولا در مصارف خانگی و روشنایی وهمچنین سیستم‌های IT و TN استفاده می‌کنند. به همین دلیل به این نوع کلیدهای مینیاتوری، تیپ روشنایی نیز گفته می‌شود.

  2. کلید مینیاتوری تیپ C (کندکار)

از این نوع کلیدهای مینیاتوری برای مصارف خانگی و موتوری مانند موتورهای القایی و همچنین موتورهایی با توان کم و جریان‌های راه اندازی پایین استفاده می‌کنند. علاوه بر این، در بارهایی با ضریب اشباع پایین مانند موتورهای کولر گازی یا پمپ‌های آب خانگی از کلیدهای مینیاتوری تیپ C استفاده می‌کنند. این کلیدها مدار را در جریان‌های اضافه بار بین 5 تا 10 برابر جریان نامی، قطع می‌کنند. محدوده قطع جریان در این کلیدها نسبت به تیپ B بیشتر است. نام دیگر این تیپ از کلیدهای مینیاتوری، تیپ موتوری می‌باشد.

  3. کلید مینیاتوری تیپ D (بسیار کندکار)

برای بارهایی با ضریب اشباع بالاتر مانند ترانسفورماتورها، دستگاه‌های X-Ray در بیمارستان‌ها و همچنین دستگاه‌های جوش، از کلیدهای تیپ D استفاده می‌کنند. جریان قطع اضافه بار در کلیدهای تیپ D بین 10 تا 20 برابر جریان نامی می‌باشد. پسمی‌توان گفت که محدوده قطع جریان در این تیپ کلیدهای مینیاتوری از سایر تیپ‌ها بیشتر است. به این نوع از کلید مینیاتوری، تیپ ترانسفورماتوری یا ترانسفورمری نیز گفته می‌شود. نکته‌ای که درمورد این کلیدها وجود دارد این است که نباید از آن‌ها در مصارف خانگی استفاده کرد، زیرا هیچ حفاظتی را برای ما فراهم نمی‌کنند.

  4. کلید مینیاتوری تیپ K

از این کلیدها جهت محافظت در مدارهای قدرت ترانس و موتورها استفاده می‌کنند. کلیدهای تیپ K نسبت به اضافه بار یا همان جریان اضافی، در مقایسه با کلیدهای تیپ D حساسیت بیشتری داشته و در صورت بیشتر شدن جریان از 8 تا 10 برابر جریان نامی، به سرعت عمل کرده و مدار را قطع خواهد کرد. این کلیدها برای موتورهای زیر بار، مدارات سلفی و بارهای موتوری با جریان هجومی بالا، بسیار مناسب هستند. منحنی قطع آن در اتصال کوتاه، بین تیپ D و C است. نام دیگر کلیدهای تیپ K، کلیدهای مینیاتوری تیپ قدرت می‌باشد.

  5. کلید مینیاتوری تیپ Z

کلیدهای تیپ Z یکی از حساس ترین تیپ از خانواده‌ی کلیدهای مینیاتوری می‌باشد. درصورتی که جریان عبوری بین 2 تا 3 برابر بیشتر از جریان نامی باشد، در سریع ترین زمان ممکن جریان اتصال کوتاه و جریان بار اضافه را قطع خواهد کرد. از آنجایی که این کلیدها جریان‌های نشتی ضعیف را حس می‌کند، معمولا از آن در مدارهای ارزشمند با حساسیت بالا، جهت حفاظت از مدارات PLC و بردهای الکترونیکی استفاده می‌کنند. به همین دلیل به کلیدهای تیپ Z، کلیدهای مینیاتوری تیپحساس نیز می‌گویند.

انواع فیوز مینیاتوری(کلید) براساس نوع کاربرد

کلیدهای مینیاتوری را می‌توان براساس نوع کاربردشان به دو دسته‌ی تک فاز و سه فاز دسته بندی کرد.

•  کلید مینیاتوری تک فاز

کلیدهای تک فاز همانطور که ازنامشان مشخص است، در مدارهای تک فاز جهت حفاظت جریان اضافه بار و جریان اتصال کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کلیدها شامل انواع کلید تک پل و دو پل باشد. تکپل بودن این کلیدها به این معنا است که دارای یک ترمینال در ورودی و خروجی هستند. کلیدهای دو پل به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا در مدارهای تک فاز، علاوه بر سیم فاز، سیم نول را نیز محافظت کند و امکان قطع مدار نول هم داشته باشد.

• کلید مینیاتوری سه فاز

کلیدهای سه پل و چهار پل از انواع کلیدهای سه فاز به شمار می‌روند که در مدارهای سه فاز به کار می‌روند. برق سه فاز در سیستم‌های صنعتی جهت راه اندازی تجهیزاتی مانند الکتروموتورهای القایی یا پمپ‌های سه فاز، کولرهای گازی، ماشین آلات صنعتی و هر دستگاه دیگری که به برق سه فاز نیاز دارد، به کار گرفته می‌شود. در این نوع مدارها برای حفاظت از مدار در برابر اتصال کوتاه و نشتی جریان، در جریان‌های کم (تا 125 آمپر) از کلیدهای مینیاتوری سه فاز استفاده می‌کنند.

انواع فیوز یا کلید مینیاتوری براساس تعداد پل (تعداد ورودی و خروجی)

1. فیوز مینیاتوری تک پل (SP)
2. فیوز مینیاتوری دو پل (DP)
3. فیوز مینیاتوری سه پل (TP)
4. فیوز مینیاتوری سه پل + نول (TPN=3PN)
5. فیوز مینیاتوری چهار پل (4P)

گزینه‌ی 4 و 5 از لحاظ ظاهری شبیه به یکدیگر هستند، اما با این تفاوت که در نوع سه پل این کلیدها، پایه‌ی نول در یک پل جداگانه تعبیه شده و حفاظتی برای نول انجام نمی‌شود و صرفا برای قطع نول همراه با سه فاز می‌باشد. اما در کلیدهای مینیاتوری چهار پل، بر روی پایه‌ی نول نیز محافظ خواهیم داشت.

انواع کلید مینیاتوری از نظر نوع

این دسته بندی شامل کلیدهای نوع AC و DC می‌باشد. کلیدهای DC را می‌توان در مدارهای AC هم به کار برد زیرا قطع جریان در AC راحت تر است. اما به کار بردن کلیدهای مینیاتوری AC در سیستم‌های DC غیر ممکن است و ممکن است کلید نتواند در زمان مناسب جریان را قطع کند و با گذشت زمان سبب کاهش عمر دستگاه‌ها و تجهیزات و همچنین خرابی کلید یا سیستم تحت حفاظت خواهد شد.

اجزای کلید مینیاتوری

1. اهرم قطع و وصل جریان
2. بازوی متحرک
3. کنتاکت اصلی جریان خروجی
4. ترمینال‌های قدرت (ترمینال ورود و خروج)
5. فلز بی متال
6. پیچ کالیبراسیون محدوده‌ی عملکرد
7. سیم پیچ قطع
8. جرقه گیر (جهت رفع قوس به وجود آمده در اثر قطع جریان مدار)

انواع حفاظت‌های کلید مینیاتوری

از آنجایی که این کلیدها به شکل‌های مختلفی عمل حفاظت را انجام می‌دهند، در مدارهای گوناگون از آن استفاده می‌کنند. این حفاظت‌ها عبارتند از:

• حفاظت مغناطیسی از مدارات در برابر اتصال کوتاه
• حفاظت حرارتی از مدارات در برابر اضافه بار
• حفاظت از تجهیزات مدار مانند کابل‌ها و … در برابر آتش سوزی
• حفاظت از افراد در برابر تماس غیر مستقیم با سیستم‌های زمین
• حفاظت از بخش سالم مدار با جداسازی بخش آسیب دیده‌ی مدار از سایر بخش‌های آن

کاربردهای فیوز مینیاتوری

با توجه به حفاظت‌هایی که این کلید ایجاد می‌کند، کاربردهای بسیاری دارد که عبارتند از:

• انتهای خط توزیع سیستم‌های ولتاژ ضعیف
• ورودی تابلوهای برق خانگی
• حفاظت مصارف روشنایی ساختمان‌ها
• حفاظت مدارات موتورهای الکتریکی
• کاربردهای صنعتی مانند مدارات قدرت موتورها و ترانفورماتورها
• سیستم‌های گرمایشی
• حفاظت از مدارهای ترانسفورماتورهای الکتریکی
• حفاظت از مدارات PLC
• حفاظت از قطعات نیمه هادی
• قطع جریانات نشتی مدار همراه با کلید حفاظت جان

مزایای استفاده از کلید مینیاتوری (MCB) به جای فیوز (Fuse)

1. فیوزها پس از قطع خطای مدار، مجددا قابل استفاده نخواهند بود و بایستی تعمیر یا تعویض شوند. اما کلیدهای مینیاتوری پس از قطع خطای مدار و اصلاح خطا نیز مجددا قابل استفاده می‌باشند.
2. دقت در کلیدهای مینیاتوری به مراتب از فیوزها بیشتر است.
3. کلیدهای مینیاتوری توانایی قطع جریان‌های نشتی بسیار کوچک را که توسط فیوزها قابل تشخیص نیستند، داشته و می‌توانند جریان‌هایی که ممکن است سبب برق گرفتگی، آتش سوزی و … شوند را قطع کنند.
4. کلید مینیاتوری دو عمل حفاظت و کنترل را به صورت همزمان انجام می‌دهند و به جای یک کلید به همراه فیوز در مدارات به کار گرفته می‌شوند.
5. هزینه‌ی اولیه برای خرید کلید مینیاتوری در مقایسه با فیوزها بیشتر است اما از آنجایی که می‌توان برای مدت طولانی از آن‌ها استفاده کرد، مقرون به صرفه خواهند بود.
6. به دلیل سوختن فیوزها در برابر اتصالی‌های مدار، مشکلاتی همچون نصب کلید دوپل و دردسرهای تعویض و تعمیر در زمان استفاده از کلیدهای مینیاتوری از بین خواهند رفت.

کلام پایانی

امروزه کلید مینیاتوری در انواع مدارها برای تشخیص جریان‌های نشتی و جلوگیری از بروز حوادث ناگهانی مورد استفاده قرار گرفته می‌شوند. این کلیدها به دلیل مزایای گوناگونی که دارند جایگزین فیوزهای یکبار مصرف شده‌اند. با استفاده از کلیدهای مینیاتوری دیگر دردسر تعمیر و تعویض را نخواهید داشت چراکه این نوع فیوزها طول عمر بالایی دارند؛ بنابراین باتوجه به قیمت کلید و پریز و هزینه‌ای که باید برای این تجهیزات کنید، این کلیدها بسیار  مقرون به صرفه خواهند بود.

شما می‌توانید برای خرید انواع فیوز به سایت سیوان لند مراجعه کرده و به راحتی خرید کنید. سیوان لند ایمنی  و کیفیت ‌برندهای خود را تضمین کرده و آماده یک همکاری گرم و صمیمانه با تولیدکنندگان این حوزه و صنعت ساختمان نیز هست.