مصالح نامرغوب در ساختمان سازی

استفاده از مصالح نامرغوب در ساختمان سازی می‌تواند سبب کاهش عمر مفید ساختمان شود، به همین متوسط عمر مفید هر ساختمان در خارج از کشور بین 80 تا حتی 100 سال است اما در کشور ما بین 20-30 سال است.

مصالح ساختمانی با کیفیت می‌تواند نقش بسیاری پررنگی در عمر مفید هر ساختمانی داشته باشد. مصالح نامرغوب در ساختمان سازی، خطرات جبران ناپذیری را برای هر پروژه ساخت و ساز به دنبال خواهد داشت که در ادامه به شرح کامل آن خواهیم پرداخت.

یک نگاه کلی به مصالح ساختمانی

مصالح ساختمانی هر نوع ماده‌ای است که برای اهداف ساختمان‌سازی قابل استفاده می‌باشد. این مواد معمولاً شامل چوب، بتن، فولاد، سیمان، سنگدانه‌ها، آجرها، رس، فلز و موارد دیگر است. در زمان‌های قدیم، مردم از آجرهای خالص، یا چوب، یا کاه استفاده می‌کردند. اما در عصر مدرن، مهندسان آموخته‌اند که مصالح مناسب را برای تولید سازه‌های با کیفیت بالاتر ترکیب کرده و مطابقت دهند. البته، انتخاب همیشه بر اساس بودجه مشتری و اثربخشی مواد در پروژه‌های ساختمانی است.

همانطور که قبلا اشاره کردیم، از بسیاری از مواد طبیعی مانند چوب، شن، خاک رس، سنگ، چوب و حتی شاخه و برگ در ساخت و ساز استفاده می‌شد. بعضی از این مواد هنوز هم در صحنه‌ی ساخت و ساز مدرن به ویژه در آمریکا که بیشتر خانه‌ها هنوز از چوب ساخته می‌شوند بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بسیاری از مصنوعاتِ ساخته دست بشر در سال‌های گذشته وارد بازار شدند و برخی مصنوعی هستند. اگرچه این مواد طبیعی نیستند، اما بعضی از آنها برای ساخت خانه‌های سازگار با محیط زیست مانند خانه‌های سه بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرند که در واقع استانداردهای ساخت سبز را رعایت می‌کنند.

امروزه بیشتر مصالح ساختمانی تولید می‌شوند و این صنعت در بسیاری از کشورها یک صنعت کاملاً تثبیت شده است.

سایر معاملات تخصصیِ مرتبط نیز از تولید مصالح ساختمانی مانند کاشی‌کاری، لوله‌کشی، سقف‌سازی، نجاری و کارهای عایق‌بندی بهره‌مندمی‌شوند. از کلیه مصالح ساختمانی می‌توان برای ایجاد یک ساختار با کیفیت استفاده کرد. اما این به نحوه استفاده از آنها در ساخت و ساز بستگی دارد. به همین دلیل است که مدیران پروژه و مهندسان میدانی باید مواد مورد نیاز پروژه‌های خود را به دقت تحلیل کنند.

اهمیت انتخاب مصالح ساختمانی مرغوب

پاسخ ساده است. مصالح ساختمانی مناسب تأثیر زیادی بر کیفیت سازه می‌گذارد. اگر مصالح ارزان و نامرغوب باشد، دیگر مهم نیست که تیم ساخت و ساز چقدر مهارت دارد، چرا که ساختمان  مشکلات زیادی را متحمل خواهد شد و دوام زیادی نخواهد داشت.

متأسفانه، انتخاب مصالح ساختمانی مناسب، اغلب نادیده گرفته می‌شود. بسیاری از برنامه‌ریزانِ پروژه تمایل دارند شاخ و برگ‌ها را بزنند و استفاده از بهترین مواد را کنار بگذارند. اغلب، هزینه باعث می‌شود از مصالح جایگزین استفاده شود که به اندازه مصالح اصلی خوب نیست.

اما مشتریان باید در نظر بگیرند که می‌توانند با استفاده از مناسب‌ترین مصالح، با کیفیت‌ترین ساختمان را به مستاجر خود تحویل دهند. این امر همچنین ایمنی و دوام ساختمان را تضمین می‌کند.

ساختمان های پرخطر کدامند

با توجه به پارامترهایی که برای ایمنی ساختمانها تعریف شده است و با در نظر گرفتن میزان تخلفات صورت‌گرفته در اعمال این پارامترها،ساختمانها به سه دسته پرخطر، میان‌خطر و کم‌خطر تقسیم می‌شوند که در این‌ بین ساختمان‌هایی که تخلفات معماری بالایی از نظر ایمنی دارند، درجه یک، ساختمان‌هایی که از این حیث در حد وسط قرار می‌گیرند درجه دو و آنهایی که تخلفات معماری کمتری از نظر ایمنی نسبت به دو گروه فوق داشته باشند، درجه سه محسوب می‌شوند.

بر اساس داده‌های آماری سازمان آتش‌نشانی، 38‌درصد ساختمان‌های ناایمن پایتخت، جزوساختمان‌های درجه یک هستند که از نظر میزان تخلفات معماری صورت گرفته در ایمنی آنها پر خطر محسوب می‌شوند. 55‌درصد آنها با دامنه ایجاد

خطر در حد میانه قرار می‌گیرند و تنها هفت‌درصد در قالب درجه سوم تعریف می‌شوند که در این تقسیم‌بندی کم‌خطر به حساب می‌آیند و در یک دسته‌بندی کلی بیش از 90‌درصد ساختمان‌های نا ایمن در گروه ساختمان‌های پرخطر و میان‌خطر قرار دارند که پراکندگی استقرار آنها حساسیت‌ها نسبت به ایمنی آنها را دو چندان می‌کند.

دلیل اصلی استفاده از مصالح نامرغوب چیست؟

از جمله‌های دلیل‌های استفاده از مصالح ساختمانی نامرغوب، افزایش قیمت حامل‌های انرژی است که در نتیجه آن هزینه‌های تولید مصالح نیز افزایش می‌یابد و به دلیل این‌که تا یکی دوماه کارخانه‌ها اجازه گران کردن مصالح را ندارند، کیفیت مصالح ساختمانی کاهش پیدا می‌کند.

همچنین تبدیل شدن مسکن به یک کالای سرمایه‌ای، ساخت و ساز را از فاز تخصصی به فاز کالایی برای سودآوری تبدیل کرده است. به همین دلیل به کیفیت ساختمان‌ها توجه زیادی نمی‌کند و کیفیت ساختمان‌ها پایین می‌آید. ساختمان بارنگ و لعاب کاری ظاهر مناسبی پیدا می‌کند اما کم کیفیت و با قیمت بالا به فروش می رسد.

عواقب استفاده از مصالح ساختمانی نامرغوب

به دلیل پایین بودن کیفیت بسیاری از مصالح ساختمانی توصیه شده در کشور و عدم مطابقت آنها با ویژگی‌های استاندارد، همه‌ساله خسارت‌های بسیاری به منابع عظیم مالی کشور وارد می‌شود. با توجه به اینکه ایران از جمله کشورهای زلزله خیز است و همچنین در معرض دیگر بلایای طبیعی مثل سیل نیز قرار دارد، از این رو می‌توان با مصرف نکردن مصالح ساختمانی نامرغوب، مقاومت ساختمان‌ها را در برابر عوامل مخرب نیز افزایش داد.

بررسی‌های علمی انجام شده در موردزلزله‌های رخ داده در ایران نشان می‌دهد که بیش از 79‌درصد علل تخریب ساختمآنها در این زلزله‌ها مربوط به استفاده از مصالح نامرغوب بوده است، به‌گونه‌ای که تجربه تلخ زلزله در برخی نقاط کشور نشان می‌دهد عدم توجه به استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد علاوه بر تخریب ساختمان‌ها در این زلزله‌ها مربوط به‌ استفاده از مصالح ساختمانی غیر استاندارد بوده است.

چگونه در ساخت و ساز با مصالح نامرغوب باید جلوگیری کرد

راه های بسیاری وجود دارد که از ورود مصالح نامرغوب به پروژه جلوگیری خواهد کرد که عبارتند از:

• وجود ناظران برای تایید کیفیت مصالح
• اعتبار سنجی فروشندگان و تولید کنندگان، توسط مراجع ذیصلاح
• حذف واسطه ها در زمان خرید و فروش مصالح ساختمانی
• خرید از فروشندگان معتبر

مقایسه کیفیت سیمان‌های تولید شده در ایران و خارج از کشور

به نقل از هیات مدیره شرکت (( کلینک ساختمانی ایران )) در دنیا شاخصی برای سنجش کیفیت سیمان وجود دارد به نام ((بلین))، بر اساس این شاخص  هر چه سیمان از ریزدانگی بیشتری برخوردار باشد، کیفیت بالاتری را دارد. این شاخص در اروپا 3300 ریزدانه در هر سانتی‌متر مربع به عنوان استاندار تعریف شده است، اما در ایران 2500 است که البته همین میزان را هم خیلی از تولید کننده‌ها در تولید سیمان رعایت نمی‌کنند.

برای مطالعه مقاله بتن ریزی می‌توانید به مقاله بتن ریزی مراجعه کنید.

تعدادی از استانداردهای مصالح ساختمانی

کلام پایانی

در مقاله به ضررهای جبران ناپذیری که استفاده از مصالح ساختمانی نامرغوب می‌تواند در برداشته باشد اشاره کردیم. از جمله کاهش شدید عمر مفید ساختمان‌ها، بروز حوادث جبران ناپذیر و غیره. اشاره به این موضوع کردیم که یکی از دلیل‌های اصلی تولید و استفاده از مصالح نامرغوب، تبدیل شدن خانه بعنوان یک کالای سرمایه‌ای و در نتیجه حذف شدن افراد متخصص و با تجربه و گرفتن جای آن‌ها توسط افرادی که فقط به فکر سود خود هستند. بنظر می‌رسد که برای حل این مشکل دولت باید فرهنگ سازی و سیاست‌های نظارتی درستی را تدارک ببیند.