مقررات ملی ساختمان به توضیحات فنی، اجرایی و حقوقی در باب طراحی، نظارت و اجرا می‌پردازد. رعایت مباحث مندرج در این شیوه نامه الزامی بوده و برای تخریب، نوسازی، بازسازی، بهسازی، تغییر کاربری و بهره‌برداری از ساختمان باید به مقررات ملی رجوع شود. در ادامه این مقاله به توضیح بیشتر در مورد مقررات ملی ساختمان و مباحث مربوط به آن خواهیم پرداخت.
مقررات ملی ساختمان چیست؟
مقررات ملی ساختمان شامل دستورالعمل‌هایی برای طراحی، نظارت و اجرای ساختمان می‌باشد. رعایت این دستورالعمل‌ها ضامن ایمنی، آسایش، بهداشت، بهره‌وری انرژی و اقتصادی و از همین رو نیز ضروری است. این مقررات در قالب 22 جلد کتاب تهیه شدهاند، که هر کتاب به یک مبحث خاص می‌پردازد.
مباحث مقررات ملی ساختمان
در حال حاضر مقررات ملی ساختمان 22 مبحث دارد که شامل موضوعات زیر می‌شوند:
- مبحث 1 مقررات ملی ساختمان: تعاریف
- مبحث 2 مقررات ملی ساختمان: نظامات اداری
- مبحث 3 مقررات ملی ساختمان: حفاظت ساختمانها در مقابل حریق
- مبحث 4 مقررات ملی ساختمان: الزامات عمومی ساختمان
- مبحث 5 مقررات ملی ساختمان: مصالح و فراورده‌های ساختمانی
- مبحث 6 مقررات ملی ساختمان: بارهای وارد بر ساختمان
- مبحث 7 مقررات ملی ساختمان: پی و پی سازی
- مبحث 8 مقررات ملی ساختمان: طرح و اجرای ساختمانها با مصالح بنایی
- مبحث 9 مقررات ملی ساختمان: طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه
- مبحث 10 مقررات ملی ساختمان: طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی
- مبحث 11 مقررات ملی ساختمان: طرح و اجرای صنعتی ساختمانها
- مبحث 12 مقررات ملی ساختمان: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
- مبحث 13 مقررات ملی ساختمان: طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمانها
- مبحث 14 مقررات ملی ساختمان: تاسیسات مکانیکی
- مبحث 15 مقررات ملی ساختمان: آسانسورها و پلکان برقی
- مبحث 16 مقررات ملی ساختمان: تاسیسات بهداشتی
- مبحث 17 مقررات ملی ساختمان: لوله‌کشی گاز طبیعی
- مبحث 18 مقررات ملی ساختمان: عایق‌بندی و تنظیم صدا
- مبحث 19 مقررات ملی ساختمان: صرفه‌جویی در مصرف انرژی
- مبحث 20 مقررات ملی ساختمان: علائم و تابلوها
- مبحث 21 مقررات ملی ساختمان: پدافند غیرعامل
- مبحث 22 مقررات ملی ساختمان: مراقبت و نگهداری
مباحث در دست تهیه
به جز مباحث نامبرده در بالا که تهیه و تدوین شدهاند، سه مبحث دیگر در دست تهیه و سه مبحث هم جزو برنامههای آتی برای تهیه و تدوین هستند. سه مبحث در دست تهیه شامل:
- ارزیابی و بهسازی ساختمان های موجود
- الزامات ترافیکی ساختمانها
- انطباق شهری ساختمان
و سه مبحث جدید که در برنامه کار آینده قرار دارند شامل:
- شهرسازی
- مقاوم‌سازی ساختمانها
- معماری ایرانی-اسلامی
تاریخچه تدوین مقررات ملی ساختمان
بر اساس ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، تدوین مقررات ملی به وزارت مسکن و شهرسازی سپرده شده است. که این وزارت برای تدوین مقررات شورایی به اسم شورای تدوین مقررات ملی تشکیل داده است. این شورا که متشکل از استادان و صاحب نظران فعال در این حوزه است، مباحث را تهیه و تنظیم کرده و از هماهنگی میان آن‌ها اطمینان حاصل می‌کند. تدوین مقررات ملی ساختمان در 7 مرحله صورت گرفته است:
1. تدوین قانون و مطالعات مقدماتی (1365-1352)
مطالعات اولیه برای تنظیم م.م.س در سال 1352 شروع شد. در سال 1358 نیز مطالعاتی آغاز شد تا به یک مقرراتی برای تامین حداقلی ایمنی و بهداشت دست پیدا کنند. نهایتا در سال 1362، دفتر شهرسازی و برنامه ریزی نتایج پژوهش‌های صورت گرفته را در قالب دو نشریه‌ی «جمع بندی و تنظیم مطالعات انجام یافته در زمینه ضوابط و مقررات ساختمانی» و هم‌چنین «استانداردها و آیین کاربردهای ملی در رشته راه و ساختمان» منتشر کرد.
2. آغاز تدوین مقررات (1374-1366)
با جمع بندی پژوهش‌های صورت گرفته و بازتاب آن‌ها در دو نشریه‌ی مذکور، وظیفه‌ی تعیین چارچوب تدوین، اولویت شیوه تدوین و در نهایت تعیین دامنه شمول و کاربرد این مقررات به کمیته فنی واگذار شد. به جز کمیه فنی، یک کمیته اجرایی نیز تشکیل شد که وظیفه آن ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها، هدایت و نظارت بر اجرای کار و نظارت بر اجرا و رعایت قوانین و مقررات مصوبه است.
3. تشکیل شورای تدوین (1384-1375)
در سال 1375، قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تصویب گردید، معاونت نظام مهندسی و اجرای ساختمان در وزارت مسکن و شهرسازی تاسیس و پس از آن هم دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان تاسیس شد.
4. واگذاری مسئولیت تدوین برخی مباحث به مرکز تحقیقات و مسکن (1387-1384)
در نیمه سال 1385 معاونت امور مسکن و ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی، تهیه و تدوین و بازنگری برخی از مباحث را به مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن سپرد. در پی آن نیز جلساتی برای بازنگری مباحث تشکیل شدند.
5. واگذاری مسئولیت تدوین تمام مباحث به مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (1389-1388)
در آخر آبان سال 1387 شیوه نامه‌ای تصویب شد که نحوه تدوین و بازنگری و تصویب مقررات ملی را مشخص می‌کرد. در سال 88 نیز وزیر مسکن طی ابلاغیه‌ای تدوین تمامی مباحث را به مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن سپرد.
6. واگذاری مسئولیت تدوین مباحث به دفتر امور مقررات ملی ساختمان وزارت راه و شهرسازی (1392-1389)
با به پایان رسیدن دوره‌ی آزمایشی واگذاری تدوین مقررات ملی ساختمان به مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در سال 1389، تدوین این مقررات دوباره در حوزه‌ی کار دفتر امور ملی ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفت.
7. تشکیل دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (1392- تا کنون)
نهایتا در اواخر سال 1392 دفتری تحت عنوان دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تشکیل شد و وظایف مربوط به تدوین مقررات به این دفتر واگذار شد.
مقررات ملی ساختمان و آزمون نظام مهندسی
منبع اصلی سوالات آزمون نظام مهندسی، کتب مقررات ملی ساختمان هستند؛ که خود این منابع را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد. دسته اول به کتاب‌هایی تخصیص می‌یابد که مختص رشته هستند و عموم سوالات از آن‌ها استخراج می‌شود؛ مثل مبحث 6، مبحث 7، مبحث 8، مبحث 9 و مبحث 10 مقررات ملی ساختمان .
در دسته دوم هم می‌توانیم کتاب‌هایی را قرار دهیم که حفظ کردنی هستند و نیازی به مطالعه دقیق آن‌ها به منظور یادگیری نیست. این کتاب‌ها را می‌توان شامل مبحث دوم نظام مهندسی ساختمان دانست، که تنها با داشتن کلیدواژه سوال، می‌توان به آن‌ها پاسخ داد. البته مباحث نظام مهندسی ساختمان تنها منبع آزمون نظام مهندسی ساختمان نیستند و باید در کنار آن‌ها به مطالعه منابع دیگر نیز پرداخت.
جمع بندی
مقررات ملی ساختمان شامل 22 مبحث است که در 22 جلد کتاب جمع آوری و هر جلی به یکی از این مباحث اختصاص دارد. و شامل شیوه نامه‌ای برای طراحی، نظارت و اجرا بر ساختمان در طی مراحل تخریب، نوسازی، بازسازی، بهسازی، تغییر کاربری و بهره‌برداری از آن است. این مباحث به منزله قانونی استاندارد هستند که پیروی از آن‌ها الزامی است.
