بتن، پس از آب پرمصرف‌ترين ماده در جهان است. در نتيجه عدم توجه به کيفيت مواد تشکیل دهنده بتن که آميخته‌ای از آب، سيمان، سنگدانه و افزودنی‌های بتن می‌باشد، به کيفيت بتن صدمه وارد خواهد آورد. به بهانه فرا رسيدن روز بتن، فرصت را مغتنم شمرديم تا با دکتر هرمز فاميلی، عضو هيأت علمی دانشگاه علم و صنعت ايران و همچنين بازرس انجمن بتن ايران به گفتگو بنشينيم و نظرات ارزشمند ايشان را منعکس نماييم.
رعایت استاندارد در مواد تشکیل دهنده بتن
در ابتدا دکتر هرمز فاميلی در خصوص اثرات استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد و غيراستاندارد به ويژه بتن در صنعت ساختمان توضيحاتی را ارائه و در ادامه بيان کرد: «بتن و انواع سازه‌های بتنی به صورت گسترده در ساخت ساختمان‌ها و زير‌ساخت‌های شهری و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گيرند. و جهت ساخت و توليد بتن با کيفيت مطلوب در ابتدا بايستی مشخصات مواد تشکیل دهنده بتن، شامل سيمان پرتلند، سنگدانه‌ها، آب و مواد افزودنی، با ويژگی‌های استانداردهای مربوطه منطبق باشند.» وی ادامه داد: «خوشبختانه امروزه در تمامی موارد مذکور سازمان ملی استاندارد ايران، استانداردهايی را تدوين نموده که بر طبق آن مهندسين دستگاه نظارت کارگاهی مکلفند از مصرف مواد تشکیل دهنده بتن که فاقد مشخصات فنی استاندارد می‌باشند دوری نمايند.»
بازرس انجمن بتن ايران در خصوص نقش و اهميت آزمايشگاه‌های مصالح ساختمانی و همچنين نظارت بر عملکرد آن‌ها در جهت بهبود کيفيت صنعت ساختمان اظهار داشت: «آزمايشگاه‌های کنترل کيفيت مصالح ساختمانی به عنوان بازوی اجرائی دستگاه نظارت عمل می‌نمايند. چنانچه کيفيت کار اين آزمايشگاه‌ها مورد تأييد سازمان ملی استاندارد ايران نباشد، نتايج آزمايش‌های انجام شده مورد اعتماد نبوده و در نهايت کاهش کيفيت بتن توليدی را به همراه خواهد داشت. بنابراين لازم است که از خدمات آزمايشگاه‌هايی که ضوابط استاندارد را تأمين نمی‌نمايند، جلوگيری شود.»
لزوم عدم مصرف موادی که فاقد مشخصات فنی استاندارد می‌باشند
وی افزود: «از آن جايی که بسياری از توليدکنندگان مواد تشکیل دهنده بتن، به ويژه سيمان پرتلند و سنگدانه‌ها، با تأسيس آزمايشگاه در محل توليد، کيفيت محصول خود را ارتقاء داده و موفق به اخذ نشان استاندارد شده‌اند، بنابراين می‌بايست از مصالحی که دارای علامت استاندارد می‌باشند برای ساخت بتن استفاده شود. در بعضی موارد مشاهده میشود که آزمايشگاه‌های مستقر، کيفيت محصول نهايی آن‌ها را تأييد نمی‌نمايند. بنابراين بايستی اقدامات جدی جهت تضمين کيفيت مواد تشکيل‌دهنده بتن صورت پذيرد.»
دکتر فاميلی در خصوص استفاده از تکنولوژی و فناوریهای نوين در صنعت ساختمان گفت: «استفاده از تکنولوژی و فناوریهای نوين میتواند در سيستماتيک نمودن کنترل محصول و نظارت و شفافيت بخشيدن به عمليات نظارت کارگاهی کمک شايانی نمايد.»
کنترل تولید بتن
تولید بتن می‌بایست در یک سامانه کنترل تولیدی، که مطابق استانداردهای مشخص‌شده است، انجام پذیرد. کنترل تولید بتن باید تمام معیارهای لازم برای حفظ ویژگی‌های بتن را مطابق با الزامات مشخص‌شده داشته باشد. که شامل موارد زیر میشود:
- انتخاب مواد
- طرح اختلاط بتن و تعیین نسبت سنگدانه‌ها و دانه‌بندی مخلوط سنگدانه
- تولید بتن
- بازرسی‌ها و آزمون‌ها
- استفاده از نتیجه‌ی آزمون‌های انجام‌شده بر روی مواد تشکیل‌دهنده، بتن تازه و بتن سخت‌شده و تجهیزات
- بازرسی از تجهیزات مورد استفاده در حمل بتن تازه در صورت لزوم
سامانه کنترل تولید بتن
مسئولیت، اختیار و رابطه‌ی تمامی کارکنانی که امور موثر بر کیفیت را مدیریت، اجرا و بررسی می‌کنند باید در یک سامانه‌ی کنترل تولید مدون‌شده بر طبق این استاندارد مشخص شود. و در صورتی که بتن تولید شده، با بند 9 یا الزامات مربوط به ریختن و جای‌دهی بتن تطبیق نداشته باشد، تولید‌‌کننده باید بتن را غیر‌منطبق اعلام کند. این انطباق به دو روش است:
انطباق طبق روش الف
طبق بند 9-4-2، سامانه کنترل تولیدی انطباق طبق روش الف باید براساس بند 9 و الزامات تکمیلی مربوط به بتن در مشخصات پروژه باشد. در روش الف تولید باید براساس کنترل آماری باشد.
انطباق طبق روش ب
طبق بند 9-4-3، در انطباق طبق روش ب برای کنترل تولید بتن‌های معمولی و سنگین با رده‌های مقاومتی از 8C تا 40C و بتن سبک با رده‌های مقاومتی از 8LC تا 5LC، از روش نمونهبرداری و آزمون بر روی مخلوط‌های بتنی انجام میشود.
کلام پایانی
از آن‌جا که بتن جزء اصلی ساختمان است، رعایت استانداردهای موجود برای مواد تشکیل دهنده بتن، از اهمیت بالایی برخوردار است و کیفیت محصول نهایی را تضمین میکند. برای کنترل کیفیت بتن از سامانه‌های کنترل تولید، که به دوروش الف وب است، استفاده میشود.
