صنعت ساختمان ایران در حال حاضر با رکود بی‌سابقه‌ای روبرو است که ناشی از قوانین دست‌وپاگیر، بروکراسی اداری و سیاست‌های ناکارآمد سازمان نظام مهندسی است. پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان، در نشست‌های اخیر خود بر لزوم اصلاح این ساختارها تأکید کرده و پیشنهادهایی برای خروج از این بحران ارائه داده است. این گزارش بر اساس اظهارات وی، به بررسی مشکلات و راهکارهای پیشنهادی می‌پردازد.
انتقاد از سیاست‌های نظام مهندسی و سوق مهندسان به برگه‌فروشی
جوزی با انتقاد شدید از عملکرد سازمان نظام مهندسی، تأکید کرده که سیاست‌های فعلی این سازمان، انگیزه مهندسان برای فعالیت حرفه‌ای را از بین برده و بسیاری از آن‌ها را به سمت فروش برگه و فعالیت‌های صوری سوق داده است. وی اشاره می‌کند که با وجود حدود ۶۰۰ هزار مهندس تحت پوشش این سازمان، شرکت‌های توسعه‌گر با کمبود نیروی متخصص مواجه هستند، زیرا مهندسان تمایلی به استخدام در شرکت‌ها ندارند.
همچنین، جوزی مخالف ارجاع ناظرین انتصابی از سوی نظام مهندسی است و معتقد است که انتخاب ناظر باید توسط مالک یا توسعه‌گر انجام شود تا از فساد جلوگیری شود. او تأکید دارد که نظام مهندسی نباید منبع مالی باشد و کنترل ساختمان باید به نهادهای حاکمیتی مانند شهرداری‌ها و استانداری‌ها سپرده شود، زیرا این موضوع در تمام کشورها یک امر حاکمیتی است.
رکود عمیق در بازار مسکن و علل آن
رئیس انجمن صنعت ساختمان رکود فعلی را بی‌سابقه در پنج دهه گذشته توصیف کرده و آن را ناشی از ناترازی در توزیع منابع مالی، قوانین مانع مانند قانون پیش‌فروش و بیمه، و فشارهای نهادهایی مانند تأمین اجتماعی و نظام مالیاتی می‌داند.
سیامک پیربابایی، عضو هیئت مدیره انجمن، نیز به ناترازی منابع بانکی اشاره کرده که بیشتر به صنایع ابتدایی اختصاص می‌یابد و متقاضیان مسکن را با کمبود منابع روبرو می‌کند، منجر به خروج آن‌ها از بازار و تعمیق رکود می‌شود. جوزی همچنین کمبود واحدهای تولیدی مسکن را تأیید کرده، هرچند عدد دقیقی ارائه نداده، و معتقد است که بخشی از این رکود به شرایط فعلی کشور مربوط است و با بهبود شرایط می‌توان شاهد کاهش آن بود.
بروکراسی اداری و قوانین خلق‌الساعه: مانع اصلی توسعه
یکی از مشکلات عمده، بروکراسی سنگین و قوانین دست‌وپاگیر است که صنعت ساختمان را زمین‌گیر کرده. جوزی مثال می‌زند که صدور جواز شهرداری حداقل دو سال طول می‌کشد و در این مدت، هزینه‌های سنگین از سوی نهادهای مختلف بر سازندگان تحمیل می‌شود. وی نگاه حاکمیت به صنعت ساختمان را به عنوان “گاو شیرده” انتقاد کرده و می‌گوید که دولت و نهادها برای جبران کسری‌های خود، فشار را بر سرمایه‌گذاران وارد می‌کنند.
همچنین، آیین‌نامه‌های صادرشده از قوانین مانند برنامه هفتم توسعه، انگیزه سازندگان را در بخش‌هایی مانند گردشگری از بین برده است. او تأکید دارد که امضاهای طلایی و خودتحریمی‌ها باید کنار گذاشته شوند تا تسهیلگری واقعی صورت گیرد.
راهکارهای پیشنهادی برای خروج از رکود
برای نجات صنعت ساختمان، جوزی پیشنهاد می‌کند که دولت تصدی‌گری را کنار بگذارد و به جای ارائه تسهیلات مستقیم به سازندگان، کمک‌ها را به خریداران محصول نهایی اختصاص دهد. وی الگوی جهانی را مثال می‌زند که در آن، زمینه برای فعالیت توسعه‌گران فراهم می‌شود و محصول نهایی خریداری می‌گردد، نه اینکه در ابتدای پروژه سرمایه شرکت‌ها گرفته شود.
همچنین، انجمن صنعت ساختمان در تلاش برای تصویب قانون توسعه‌گری است تا شرکت‌های توسعه‌گر سطح‌بندی شوند و قوانین مانع اصلاح گردند. جوزی خبر از برگزاری دومین همایش صنعت ساختمان با موضوع تاب‌آوری داده و امیدوار است که با هماهنگی دولت، چالش‌ها به فرصت تبدیل شوند. در نهایت، اصلاح قانون نظام مهندسی در کمیسیون عمران مجلس در دستور کار است و تدوین‌کنندگان اولیه نیز بر ضرورت آن تأکید دارند.
نتیجه‌گیری
اصلاح ساختارهای اداری، جداسازی کنترل ساختمان از نظام مهندسی و تسهیلگری برای توسعه‌گران، کلید حل معضل مسکن و رونق اقتصاد ملی است. انجمن صنعت ساختمان با آسیب‌شناسی‌های انجام‌شده، آماده همکاری با دولت برای برداشتن موانع است تا صنعت ساختمان از رکود خارج شود و به سمت تولید مسکن اجتماعی حرکت کند.
