آیین نامه اجرای سقف وافل، بیان می‌کند که سقف یا در اصطلاح مهندسی دیافراگم سازه وظیفه انتقال نیرو را به عهده دارد، نحوه انتقال نیرو باید به گونه‌ای باشد که نیرو یا فشار وارد شده بر سازه به درستی توسط سیستم باربری جانبی دریافت شود تا بتواند به شالوده سازه انتقال یابد. در این مقاله الزامات و مقررات آیین نامه اجرای سقف وافل را بررسی خواهیم کرد.
الزامات آیین نامه اجرای سقف وافل
به طور کلی رعایت کلیه ضوابط مندرج آیین‌نامه‌های زیر در اجرای سقف وافل الزامیست:
- مبحث نهم مقررات ملی
- دستورالعمل طراحی و اجرای سقف‌های تیرچه بلوک (نشریه 543)
- نشریه 55 سازمان مدیریت
مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان در بند ۹-۵-۴-۱ به وضوح به این مهم اشاره می‌کند:
سیستم‌های سازه‌ای باید طوری تنظیم و طراحی شوند که بارهای ضریب‌دار بدون تجاوز از مقاومت طراحی مربوطه، از طریق یک یا چند مسیر پیوسته تا تکیه‌گاه‌ها هدایت کنند. سیستم وافل بسته به ابعاد قالب وافل قابلیت پخش بار را به صورت یک طرفه و دو طرفه دارد.
ضوابط نگهداری و مونتاژ قالب وافل
- قالب‌ها باید به صورت تراز و حداکثر 10 ردیف چیده شوند. از چینش قالب‌ها به صورت نامنظم و غیر تراز خودداری گردد. (در قالب‌های مدولار یک‌طرفه، قالب‌ها باید از قسمت سوراخ پیچ روی‌هم قرار گیرند)
- جهت اتصال قالب‌های مدولار به یکدیگر از پیچ‌ومهره گالوانیزه نمره 6 با طول 3 سانتی‌متر و با دو واشر فنری استفاده گردد. (نصف سوراخ‌ها با پیچ و نصف دیگر با سیم آرماتوربندی جفت یا سیم نجاری به هم چفت شوند)
- از سفت کردن بیش از حد پیچ‌ها خودداری گردد.
- جهت دوام بیشتر و تمیز ماندن سطح قالب، از مقدار کم روغن مخصوص قالب استفاده شود و پس از سه بار استفاده، یکبار قالب‌ها نظافت گردند.
- قالب مونتاژ شده در جهت تیرها بر روی زیرسازی سقف قرار می‌گیرد. لبه قالب‌ها جهت جلوگیری از گیر کردن در بتن تیر اصلی، در پشت آویز تیرها قرار می‌گیرند. نصب پایه چوبی زیر قالب وافل 2.5 سانتی‌متر پایین‌تر از لبه تیرها جهت جلوگیری از نفوذ بتن به زیر قالب (تخته نر یا پرپروفیل‌هایوطی فوقانی) انجام می‌گیرد.
- برای انبارکردن قالب‌ها فضایی سرپوشیده متناسب با دمای محیط و در حد امکان مانع از بارندگی باید انتخاب گردد.
- ریسمان کشی قبل از نصب قالب‌ها برای تنظیم فاصله بین دو قالب و چفت کردن آن‌ها با یکدیگر در یک محور باید اعمال شود.
- استفاده از سیستم گرمایشی برای فضای زیر قالب‌ها در فصل سرما
- دقت در نگهداری قالب‌ها و عدم پرتاب قالب‌ها از ارتفاع به زمین
- جهت افزایش جان تیرچه (بیش از 10 سانتی‌متر) از پوشش‌هایی مثل کارتن پلاست ضخیم، تخته یا ورق فلزی استفاده شود.
ضوابط قالب‌بندی
- قطعات رویه قالب‌ها باید کنار هم طوری جذب و جفت شوند که از هدر رفت شیره بتن جلوگیری شود.
- قالب‌ها باید از هرگونه آلودگی، ملات و مواد خارجی و نظایر آن عاری باشد.
- زمان قالب برداری باید مطابق جدول ارائه شده در مقاله اجرای سقف وافل باشد.
- برای تیرها و دال های با دهانه تا 7 متر برداشتن کل قالب و داربست و زدن پایه‌های اطمینان مجاز است ولی برای دهانه‌های بزرگ‌تر از 7 متر، تنظیم قالب و داربست باید طوری باشد که برداشتن قالب بدون جابه‌جایی پایه‌های اطمینان میسر شود.
- با توجه با اینکه بار بتن ریخته شده در هر سقف، به‌صورت مستقیم بر دال سقف زیرین وارد می‌گردد، می‌بایست پایه‌های اطمینان طبقه زیرین برای کمک به باربری سقف فوقانی حداقل تا یک هفته با فواصل حداکثر 2 متری وجود داشته باشد.
- جهت جلوگیری از نشست شیره بتن در محل درز دو قالب توصیه می‌شود در کف تیرچه از کارتن پلاست یا چسب نواری پهن استفاده شود.
ضوابط زیرسازی، بتن ریزی و قالب برداری
- جک‌ها می‌بایست کاملا صاف و سالم بوده و به شکل شاقول زیر قالب‌ها مهار شوند.
- در صورتی که جک‌ها روی دال قرار گیرند، در زیر جک‌ها می‌بایست صفحات دایروی شکل یا مربعی به قطر یا طول 10 سانتی‌متر وجود داشته باشد تا از پانچ بتن جلوگیری شود.
- در صورت قرارگیری جک‌ها روی خاک یا مصالح و یا اجسام قابل انعطاف، باید جهت جلوگیری از نشست جک، زیر جک‌ها را هنگام بتن ریزی با الوار چوبی یا صفحات نسبتا ضخیم و بزرگ مهار نمود.
- جهت زیرسازی میتوان از لوله یا پروفیل و یا ابزار مشابه استفاده کرد.
ابعاد پروفیل‌های استفاده شده در زیر سقف بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. چرا که بارها مشاهده شده به دلیل زیرسازی ضعیف به هنگام بتن ریزی، سقف یا بطور کلی فروریخته و یا نشست کرده است. به عنوان یک توصیه، فواصل پایه‌های اطمینان از یکدیگر نهایتا به 1.5 متر محدود گردد و در صورت استفاده از قوطی برای زیرسازی از جدول زیر استفاده شود.
| دهانه قوطی (m) | ابعاد قوطی | ضخامت قوطی (mm) |
| 6-7 | 4*6 | 2.5 |
| 7-8 | 6*6 | 2.5 |
| 8-10 | 6*6 | 3 |
| 10-15 | 6*6 | 3 |
- در صورت افزایش ارتفاع سقف‌ها و طول جک‌ها، باید از اتصالات مناسب در کمرکش و یا داربست مناسب استفاده کرد.
- در محل اتصال قالب‌ها به تیرها باید برای جلوگیری از لغزش و حرکت قالب حین بتن ریزی، قالب در این محل با میخ یا سیم آرماتوربندی یا تخته نگه داشته شود.
- در هنگام قرار دادن میلگرد تیرچه و حرارتی، کاور میلگرد از بغل و از کف قالب به وسیله spacer رعایت شود.
- جهت افزایش کیفیت و سرعت کار، می توان در محل تیرچه‌ها از خرپای آماده کارخانه‌ای و جهت میلگرد حرارتی از چشمه ۲۵*۲۵ سانتی‌متر از نوع میلگرد نمره 8 استفاده کرد.
- در صورت نیاز میتوان ورق‌های فلزی با گیرایی مناسب در کف تیرچه قرار داد، که پس از بتن‌ریزی و باز کردن قالب بدون آسیب رساندن به تیرچه به عنوان محل جوش برای ساپورت تاسیسات مورد استفاده قرار گیرد.
- در صورت نیاز به عبور تاسیسات از داخل سقف، میتوان قبل از بتن‌ریزی سقف، غلاف‌هایی از لوله پولیکا در محل‌های مورد نیاز با رعایت آیین‌نامه اجرای سقف وافل بین قالب‌ها قرار داد.
- تمامی تیرچه‌ها با ویبره مخصوص سقف، ویبره زده شود.
- از تجمع بیش از حد بتن بر روی سقف مانند دیگر سقف ها خودداری شود.
طبق بند۱-۳-۱۶-۹ آیین نامه اجرای سقف وافل:
اگر مقاومت فشاری بتن ستون بیش از ۴۰ درصد نسبت به مقاومت فشاری بتن سیستم کف افزایش داشته باشد، انتقال نیروی محوری از طریق سیستم کف باید مطابق بندهای (الف)، (ب) یا (پ) باشد.
الف) بتن دال کف در محدوده ستون و اطراف آن تا فاصله ۶۰۰ میلی‌متر باید با مقاومت فشاری مشخصه ستون ریخته شود. این بتن باید در تمام ضخامت دال و تیر ادامه یافته و پیمانکار اطمینان حاصل کند که با بتن کف در سایر قسمت‌های مجاور یکپارچه شود.
ب) مقاومت فشاری بتن ستون درمحدوده ضخامت دال یا تیرها با استفاده از کمترین مقدار مقاومت فشاری بتن محاسبه شده و مقاومت مورد نیاز در این محدوده به کمک آرماتورهای دوخت قائم و دورپیچ‌های لازم تامین شود.
پ) برای ناحیه اتصال تیر به ستون یا دال به ستون که به ترتیب مطابق بندهای ۹-۱۶-۲-۴ یا ۵-۲-۱۶-۹ مقید شده، مقاومت فشاری ستون در ناحیه اتصال را میتوان با فرض مقاومت فشاری بتن برابر با ۷۵ درصد مقاومت فشاری بتن ستون به علاوه ۳۵ درصد مقاومت فشاری بتن کف محاسبه نمود. مشروط بر آن که مقاومت فشاری بتن ستون از ۲.۵ برابر مقاومت فشاری بتن کف بیشتر نباشد.
- حداقل ضخامت دال روی تیرچه 5 و حداکثر 10 سانتی‌متر می‌باشد.
- جهت داشتن اکسپوز بهتر حتما از روان کننده استفاده شود.
- در محل‌هایی که امکان استفاده از قالب وجود ندارد، مثل تیرهای کج، توصیه می‌شود با تخته قالب‌بندی شود و ترجیحا روی آن از بلوک‌های سبک استفاده شود.
- جهت جداسازی قالب از بتن توصیه می‌شود از دیلم کوچک فلزی استفاده شود، در صورت اجرای صحیح قالب بندی سقف، وافل به راحتی از بتن جدا می‌شود و نیاز به فشار بیش از حد نمی‌باشد.
سخن پایانی
رعایت قواعد و ضوابط آیین نامه اجرای سقف وافل چه در ایران چه در سایر کشورها الزامی بوده و رعایت این استانداردها به ساخت سازه ای مستحکم و ایمن کمک می‌کند. ضمن اینکه با توجه به اقلیم و شرایط اقتصادی و فنی هر کشور ممکن است تغییراتی در آیین نامه‌ها صورت گیرد. ما در این مقاله به بررسی آیین نامه اجرای سقف وافل در ایران پرداختیم. برای مقایسه و اطلاعات بیشتر در خصوص مقایسه با دیگر سقفف‌های مجوف به مقاله تفاوت سقف وافل و یوبوت سیوان لند مراجعه کنید.
