گچ خاک چیست؟ + نحوه آماده کردن ملات واجرای آن روی دیوار و سقف

از گچ خاک برای اجرای زیر کار پیش از گچ کاری استفاده می‌کنند. گچ خاک از ترکیب گچ با خاک رس به دست می‌آید و به رنگ کرم یا قهوه‌ای بسیار روشن می‌باشد. بعد از اجرای لایه‌ای از آن بر روی دیوار یا سقف، می‌توان سفید کاری را انجام داد. در ادامه‌ی این مقاله بیشتر در مورد گچ خاک و جزئیات آن توضیح خواهیم داد.

گچ خاک

گچ خاک نوعی از گچ است که از ترکیب گچ با خاک رس حاصل می‌شود. به این گچ، گچ زیر کار هم می‌گویند، چرا که از آن برای انجام زیرکاری و پوشاندن سقف و دیوار قبل از سفید کاری استفاده می‌کنند. برخی از گچ‌ها، قابلیت چسبیدن به انواع ستون را ندارند و لازم است پیش از اجرای آن‌ها زیر سازی مناسبی انجام شود.

اضافه کردن خاک رس به گچ باعث می‌شود که خاصیت چسبندگی آن برای سطوحی مثل آجرها بیشتر شود. بنابراین ابتدا لایه‌ای از آن را بر روی سطح می‌کشند تا برای سفید کاری آماده شود. لایه گچ و خاکی که روی دیوار کشیده می‌شود باید به گونه‌ای باشد که تمامی نواقص دیوار را بپوشاند و سطحی صاف و تراز به دست بیاید که آماده مرحله‌ی بعد باشد.

دلایل اضافه کردن خاک به گچ

به جز موردی که در بالا به آن اشاره کردیم، که گچ‌های به طور عمومی قابلیت اجرا بر روی سطوحی مثل آجر‌ها را ندارند و باید یک زیرسازی برای آن‌ها اجرا شود، اضافه کردن خاک به گچ دلایل دیگری هم دارد. یکی از آن دلایل صرفه اقتصادی است. از آن جا که قیمت گچ و خاک مناسب است، ابتدا لایه‌ای از آن بر روی دیوار اجرا می‌شود تا تمام درزها و سوراخ‌ها را بپوشاند و سطحی صاف و یکدست به دست بیاید و بعد تنها لایه‌ای نازک از گچ روکار را روی آن می‌کشند.
یکی دیگر از دلایل اضافه کردن خاک به گچ این است که گچ به سرعت خشک می‌شود و زمان کافی برای اجرای دقیق آن و پوشاندن تمام عیوب و نقوص نیست. وجود خاک باعث می‌شود که ملات دیرگیرتر شود و زمان بیشتری برای کار با آن وجود داشته باشد. هم‌چنین کار کردن با ملات گچ و خاک آسان‌تر است و راحت‌تر زیر ماله‌ی بنایی شکل می‌گیرد.

ملات گچ و خاک

ملات گچ و خاک ترکیبی از گچ و خاک رس است که همانند دیگر ملات‌های گچی برای ساخت آن مخلوط گچ و خاک را به آب اضافه می‌کنند. برای این کار باید یک استامبولی تمیز را به مقدار لازم با آب شیرین پر کنید. بعد از آن ملات گچ و خاکی که به صورت آماده فروخته می‌شود را به آن اضافه کنید. یا می‌توانید خاک رس الک شده و سپس گچ را به آن اضافه کنید.
نسبت ترکیب گچ و خاک به دیرگیر یا زودگیر بودن گچ و مقدار ملاتی که می‌خواهید درست کنید بستگی دارد. مواد را باید به آرامی به آب اضافه کنید و بعد از آن هم برای چند دقیقه اجازه دهید تا گچ و خاک در آب خیس بخورند، سپس آن‌ها را به آرامی هم بزنید. در نهایت ملات باید یکدست و بدون حباب یا گلوله‌ی گچ و خاک باشد. ملات به دست آمده به رنگ کرم یا قهوه‌ای بسیار روشن است و باید اجازه دهید تا چند دقیقه‌ای بماند و بعد از آن استفاده کنید.

کاربرد ملات گچ خاک

از ملات گچ و خاک بیشتر برای ساخت طاق ضربی و دیوارهای تیغه‌ای 5 سانتی‌متری استفاده می‌کنند. از گچ خاک برای زیرسازی پیش از سفیدکاری هم استفاده می‌کنند، اما لازم نیست که تمام قسمت‌های دیوار حتما با گچ خاک پر شوند. بیشتر باید به قسمت‌هایی پرداخت که استفاده از گچ خاک میزان مصرف گچ را کاهش می‌دهد.
روی ستون‌های بتنی را هم نیاز نیست که گچ خاک کنند، چون این قسمت‌ها معمولا صاف هستند. هم‌چنین روی سقف‌ها را هم گچ و خاک نمی‌کنند. چون گرچه از لحاظ مصالح به صرفه است، اما از لحاظ نیروی انسانی به صرفه نیست.

نکات استفاده از گچ خاک

• سعی کنید قبل از استفاده از گچ خاک آن را با سرند چشم بلبلی الک کنید تا یکدست شود.
• گچ و خاک را در محلی نگه دارید که رطوبت آن کم باشد و بهتر است در صورت انبار کردن آن‌ها را مستقیما روی زمین قرار ندهید و روی پالت‌های چوبی بگذارید.
• نسبت ترکیب گچ خاک با آب را رعایت کنید تا ملات شما رقیق یا سفت نشود.
• ملات را حتما به خوبی هم بزنید تا یکدست باشد و در آن گلوله‌های گچ خاک یا حباب وجود نداشته باشد.

اجرای گچ خاک روی دیوار

برای اجرای گچ خاک روی دیوار پس از آماده کردن ملات، باید کروم‌بندی دیوار را انجام دهیم. برای این‌کار دو میخ را در بالا و پایین دیوار می‌کوبیم، به طوری که 2 سانتی‌متر از آن‌ها از دیوار بیرون باشد. سپس سر دو میخ را با ریسمانی به هم می‌بندیم و فاصله بین ریسمان و دیوار را با ملات گچ خاک می‌پوشانیم. هر 1.5 تا 2 متر دیوار این کار را تکرار می‌کنیم.
بعد از آن نوبت به شمشه کشی می‌رسد که برای این کار یک سر شمشه را روی یک کروم و سر دیگر آن را روی کروم کناری می‌گذاریم و از بالا به پایین می‌کشیم تا اضافه ضخامت ملات برداشته شود.

اجرای گچ خاک روی سقف

برای اجرای گچ و خاک روی سقف هم باید ترازی داشته باشید تا مطمئن شوید ضخامت ملات در هم جای سقف به یک اندازه است. ملات را با ماله روی سقف بزنید و صاف کنید و در آخر آن را شمشه کشی کنید تا از صاف و یکدست بودن ملات مطمئن شوید. برای شمشه کشی، آن را به صورت خطی و نیم‌دایره‌ای روی سقف بکشید.

جمع بندی

از آن جا که برخی از گچ‌ها را نمی‌توان به طور مستقیم روی بعضی سطوح اجرا کرد، لازم است که ابتدا لایه‌ای از ملات گچ خاک به عنوان زیرکار روی آن سطح اجرا شود و سپس سفیدکاری روی آن صورت بگیرد. البته برخی از گچ‌ها مثل گچ گیپتون را به دلیل موادی که به آن افزوده شده، می‌توان مستقیما روی سطوح آجری، سیمانی و … اجرا کرد. اضافه کردن افزودنی‌ها به گچ خاصیت‌های متفاوت به آن‌ها می‌دهد، به عنوان مثال برخی از افزودنی‌ها باعث ایجاد گچی به عنوان گچ ضد آب می‌شوند.